Formularz kontaktowy

Liczba odwiedzin:

800480

Patronat honorowy:

Bogdan Zdrojewski
Minister Kultury
i Dziedzictwa Narodowego
PROJEKT FINANSOWANY
ZE ŚRODKÓW MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO

ICOMOS
Międzynarodowa Rada
Ochrony Zabytków
PATRONAT POLSKIEGO
KOMITETU NARODOWEGO
Kaszczor
WOJEWóDZTWO: wielkopolskie
POWIAT: wolszyński
GMINA: Przemęt
DIECEZJA: poznańska
DEKANAT: Przemęt
FUNDACJA: 1277-1285r.
KASATA: 1835/1836r
Historia

Starania o utworzenie klasztoru cystersów w kasztelanii przemęckiej książę kaliski Władysław Odonic podjął już na początku XIII wieku. Porozumiano się z mnichami z opactwa Pforte w Turyngii, rozpoczęto wznoszenie zabudowań klasztornych w książęcych posiadłościach i dokonano uposażenia przyszłego konwentu, na które składało się siedemnaście wsi. Wśród nich była miejscowość wówczas nosząca nazwę Ptowe, a będąca dzisiejszym Kaszczorem. Fundacja nie została jednak dokończona.
Do idei powołania na tych terenach opactwa cystersów powrócono po kilkudziesięciu latach, w II połowie XIII wieku. Tym razem inicjatywa wyszła ze strony wojewody poznańskiego, Beniamina z rodu Zarembów. Wybrano nową lokalizację przyszłego klasztoru – wieś Ptowe (Kaszczor). Niestety, nie znane jest dokładane położenie siedziby cystersów w obrębie samej miejscowości. Pojawili się oni tutaj w 1285 roku.
Konwent liczący co najmniej dwunastu braci oraz opata przybył do nowego klasztoru z Paradyża. Prawdopodobnym jest, że pierwszym przełożonym cystersów z Ptowe był (od 1288r.) opat Henryk. Po nim funkcję tę przejął opat Mikołaj.
Klasztor w Ptowe otrzymał uposażenie, które tworzyło m.in. osiem wsi (Ciosaniec, Łupica, Obrzyca, Osłonin, Przysieka, Ptowo, Pyrzyce, Wieleń) wraz z tamtejszymi łąkami, lasami, pastwiskami, ziemiami uprawnymi, rzekami i jeziorami oraz działającymi tam młynami i pasiekami. Ponadto, ludność zamieszkująca dobra klasztorne była zwolniona z rozmaitych obowiązków względem panującego, np. konieczności płacenia księciu podatków czy budowy i naprawy kaszteli oraz wyjęta spod książęcego sądownictwa. Mnisi otrzymali wreszcie przywilej prowadzenia nieograniczonej akcji osadniczej.
Owe dobra nadane zgromadzeniu z Ptowe w 1278r. w kolejnych latach zaczęły się dość szybko powiększać, przede wszystkim poprzez rozmaite darowizny – w 1290r. cystersi otrzymali wieś Mochy, w 1298r. Przysiekę Niemiecką, a jeszcze w 1296 roku biskup poznański miał się zrzec na rzecz konwentu swej dziesięciny pobieranej z Ptowe. Tymczasem około 1288r. mnisi wdali się w spór o wieś Osłonin, który na ich korzyść rozsądził Przemysł II.
Zapewne już w tym czasie, tj. pod koniec XIII wieku musiano wznieść w Ptowe pierwszą, drewnianą zabudowę klasztorną wraz z kościołem lub kaplicą. Niestety nic o niej nie wiadomo. Pewnym jest natomiast, że drewnianą świątynię wybudowano tu na przełomie wieku XVI i XVII – w 1603r. erygował ją opat przemęcki Jakub Brzeźnicki.
Informacja o sporze o Osłonin to w zasadzie jedyny w źródłach ślad aktywności cystersów z Ptowe. Już wkrótce po tym, tj. na przełomie XIII i XIV stulecia, najprawdopodobniej za rządów wspomnianego opata Mikołaja zapadał decyzja o przeniesieniu konwentu do Wielenia. Translokacji dokonano w pierwszych latach XIV wieku.
Ptowe pozostało jednak dobrem cysterskim – znajduje się m.in. pośród szesnastu wsi przynależących do opactwa z Wielenia, które wymienia dokument konfirmacyjny Kazimierza Wielkiego z 1370r.
Na początku XV wieku cystersi po raz kolejny przenieśli swą siedzibę, tym razem do Przemętu. Tymczasem tradycja cysterskiej przynależności i obecności mnichów w Ptowe trwała tu nadal – właśnie w tym czasie miejscowość nazywana była „Stari Klasztor” (łac. antiquum claustrum).
Pochodzący z początku XVII wieku drewniany kościół w dawnym Ptowe w 1731 roku przekazano na rzecz przemęckich cystersów. Wkrótce, tj. w latach sześćdziesiątych XVIII wieku z inicjatywy opata Jana Józefa Szołdrskiego rozpoczęto budowę na jego miejscu nowej murowanej świątyni. Prace te trwały w latach 1764-1775 i zakończyły się wzniesieniem utrzymanej w stylu późnobarokowym budowli jednoprzestrzennej z trójbocznie zamkniętym prezbiterium i wieżą w głównej fasadzie. Kościół otrzymał wezwanie św. Wojciecha.
Po drugim rozbiorze polski opactwo przemęckie ze swymi dobrami znalazło się pod rządami pruskimi. Następujące po tym wydarzenia, tj. konfiskata dóbr klasztornych przez zaborcę po tym jak w 1794 mnisi wsparli powstanie kościuszkowskie, a w konsekwencji sprzedanie ich w 1805r. marszałkowi pruskiego dworu hrabiemu von Keyserling, prowadziły do systematycznego wyludniania się klasztoru. W 1831 roku zapadał decyzja o kasacie opactwa z Przemętu. Oficjalnie zgromadzenie przestało istnieć 5 marca 1835 roku.

Autor skrótu:
Anna Cicha

Opracowano na podstawie:
Ryszard Hołownia, Krzysztof Karczmarek "Wieleń-Przemęt", Monasticon Cisterciense Poloniae t.II, Poznań 1999, s. 341-355.
http://www.przemet.pl

↑ W górę

Opactwo - obiekt cysterski dziś

Kaszczor

Późnobarokowy kościół p.w. św. Wojciecha, który został zbudowany w latach 1764-1775 z fundacji opata Jana Szołdrski. Wyposażenie ma jednorodny, późnobarokowo-klasyczny charakter. W ołtarzu głównym centralne miejsce zajmuje krucyfiks z XVII w., w zwieńczeniu figura św. Wojciecha , a po bokach św. Józefa i św. Jana Chrzciciela.
Do cenniejszych parlamentów należą: rokokowo-klasycystyczna monstrancja z końca XVIII w. kielichy - barokowy z 1738r. i rokokowy z 2 poł. XVIII w., barokowa puszka z przełomu XVII/XVIII w., łódka na kadzidło z 2 poł. XVII w., pasja i rokokowy krzyż ołtarzowy oraz ornat z ok..1700 r.
Przy kościele znajduje się figura św. Jana Nepomucena na kamiennym cokole z 1745 r. oraz lipa o obwodzie 4 m.
Warto zobaczyć również pozostałe obiekty pocysterskie województwa wielkopolskiego: Ląd, Łekno - Wągrowiec, Obra, Ołobok, Owińska.
Jak również ciekawe zabytki województwa wielkopolskiego m.in.: Bazylika Licheńska (Licheń), Pałac w Wielichowie, gotycki kościół św. Bartłomieja w Koninie (IV-V w.), klasycystyczny pałac w Racocie wraz z największą w Europie stadniną koni, zespół klasztorny franciszkanów w Grabowie nad Prosną, sanktuarium, w którym znajduje się słynna XV-wieczna figura Matki Boskiej Bolesnej w miejscowości Skrzatusz oraz Wielkopolski Park Etnograficzny - skansen na obszarze ok. 21 ha.

↑ W górę

Galeria

↑ W górę

Liczba wyświetleń: 173796