Biografia Hermana Hana

Ani miejsce pochodzenia, ani data urodzenia Hermana Hana nie są ostatecznie ustalone. W grę wchodzić może śląska Nysa, Neuss w Nadrenii lub też nieznana bliżej miejscowość Neys pod Gdańskiem. W literaturze przedmiotu przyjmuje się najczęściej Śląsk, co zasugerowane zostało jeszcze przed wojną przez pierwszą monografistkę malarza Hidlegard Basner i potwierdzone było przez ks.prof. J.St.Pasierba. Najbardziej prawdopodobna wydaje się wysunięta przez prof. J.Tylickiego ostatnia – gdańska – propozycja.
Wszystko wskazuje na to, że Herman Han urodził się około 1575 roku.
Choć brak na to jednoznacznych dowodów, niemal pewne jest, że jeszcze przed rokiem 1600 pobierał nauki we Flandrii, wskazują bowiem na to jego najwcześniejsze obrazy.
Pierwsza wzmianka o pobycie w Gdańsku dotyczy chrztu syna Hermana w gdańskim kościele w dniu 25. XI. 1598. Drugi syn, Gerhrad, ochrzczony został 26. XII. 1599 roku. Obydwaj byli synami jego pierwszej żony Elzy (Elisabeth), z którą miał jeszcze dwoje dzieci. 16. XI. 1604 roku odbył się w kościele Najświętszej Marii Panny w Gdańsku  ślub malarza z Barbarą Sparsgutt. Miał z nią troje dzieci – Jana, Augustyna i Barbarę. W Gdańsku Han mieszkał prawdopodobnie w dzielnicy Nowe Ogrody. W 1612 roku stał się jednym z założycieli gdańskiego cechu malarzy. W 1614 roku otrzymał obywatelstwo tego miasta.
We wczesnym okresie twórczości, latach około 1600 – 1610, związany był miedzy innymi z osobą słynnego gdańskiego burmistrza Johanna von der Linde, dla którego wykonał prawdopodobnie przynajmniej dwa malowidła. Jak się wydaje, w tym czasie był luteraninem.
Być może w latach 1605 – 1610, z których brak jakichkolwiek informacji, odbył podróż do Flandrii lub południowych Niemiec (Monachium, Augsburg). Jest to jednak jedynie hipoteza.
Po 1610 roku rozpoczyna pracę dla wielkich klasztorów w Pelplinie i Oliwie. Pierwsze pewne i datowane obrazy, Trójca Święta i Koncert anielski, które wykonane zostały dla Pelplina, pochodzą z roku 1611. Od połowy XIX wieku znajdują się w Czersku. Z lat po 1610 r. znamy znacznie więcej dzieł niż z okresu poprzedniego. W którymś momencie, pomiędzy latami 1610 – 1620, Han zmienia wyznanie na katolickie. Najpóźniej w 1623 roku powstaje pracownia Hana w Chojnicach, która, prowadzona przez któregoś z uczniów, czynna była zapewne i po śmierci mistrza. W latach 1623 – 1624 powstało jego najsłynniejsze dzieło, Koronacja NMP z Pelplina.
Han był nauczycielem takich malarzy jak Daniel von Fahnen, Matthias Deng, Martin Klose, Johann Peterhacke i Gerhard Han (dwaj ostatni nie są pewni). Za wyjątkiem Denga, dwa obrazy którego są w Kartuzach, nie wiemy o nich nic pewnego. Istnieje natomiast szereg dzieł (w Żarnowcu, Gnieźnie, Wieleniu nad Notecią, Czarnkowie nad Notecią, Tucznie, Grudziądzu, Chełmnie, Radzyniu Chełmińskim), które bez wątpienia są dziełami uczniów Hana.
Han zmarł w roku 1627 lub 1628. Zachował się jego testament.

 Oprac. A.Słyszewska  (za F.Skibińskim)

Katalog obrazów Hermana Hana

Najważniejsze miasta związane z działalnością Hermana Hana to Gdańsk, Chojnice i Pelplin. W Gdańsku mieszkał od około roku 1600,  zaś w 1614 uzyskał jego obywatelstwo. W Chojnicach od 1623 roku do śmierci w 1627 lub 1628 prowadził warsztat malarski. W Pelplinie zaś znajduje się najwięcej jego dzieł. Niestety liczne kataklizmy dziejowe, a szczególnie najazd szwedzki 1655-1660, sprawiły, że w Chojnicach nie zachowały się żadne ślady działalności Hana.
Oto lista miejsc, gdzie zobaczyć można dziś obrazy mistrza:
1.    Pelplin, Katedra (dawny kościół cystersów): Koronacja Najświętszej Marii Panny oraz Wizja Św. Bernarda w ołtarzu głównym; Pokłon pasterzy, Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny i Trójca Święta w ołtarzu Wniebowzięcia NMP; Śmierć Marii Magdaleny, Uczta w Kanie Galilejskiej i Wskrzeszenie Łazarza w ołtarzu Św. Marii Magdaleny; Święta Rodzina oraz Św. Elżbieta opatrująca chorego w ołtarzu Świętej Rodziny; Św. Jadwiga Śląska w górnej kondygnacji ołtarza Św. Krzyża; Fons Vitae i Ostatnia Wieczerza w ołtarzu Siedmiu Sakramentów
2.    Pelplin, Muzeum Diecezjalne: Nawrócenie księcia Akwitanii oraz Wskrzeszenie Piotrowina
3.    Oliwa, Katedra (dawny kościół cystersów): Koronacja Najświętszej Marii Panny w ołtarzu Wszystkich Świętych w nawie północnej; galeria portretów fundatorów klasztoru w Oliwie w tym portrety Stefana Batorego i Zygmunta III oraz obraz Książę Subisław ofiarowujący Matce Boskiej kościół oliwski; Chrzest Subisława i fundacja klasztoru oliwskiego; Napad Prusów na klasztor w Oliwie; Portret Dawida Konarskiego w jego epitafium; Portret Reinholda Heidensteina i jego małżonki oraz cztery inne malowidła w epitafium Heidensteinów; Ukrzyżowanie wśród chorych w kaplicy seminaryjnej; prawdopodobnymi dziełami Hana są też obrazy Pokłon pasterzy i Koncert anielski w ołtarzu Czterech Ewangelistów w obejściu chóru
4.    Oliwa, rezydencja biskupia: Pokłon pasterzy (dostęp do kaplicy rezydencji biskupiej jest ograniczony)
5.    Czersk, kościół parafialny: Trójca Święta oraz Koncert anielski
6.    Pręgowo, kościół parafialny: Wizja Św. Tomasza z Akwinu
7.    Puck, kościół parafialny, kaplica Wejherów: Ukrzyżowanie oraz Złożenie do grobu
8.    Buczek Wielki, kościół parafialny: Koronacja Najświętszej Marii Panny
9.    Kläckeberga (Szwecja), kościół parafialny: Zwiastowanie (obraz wykonany prawdopodobnie dla kościoła w Braniewie, wywieziony w roku 1626 do Szwecji gdzie znajduje się do dziś)
10.    Mechowo (kościół pocysterski): Koronacja NMP(?)
11.    Jastarnia, kościół parafialny: Święta Trójca (?)
12.    Gdańsk, Muzeum Narodowe: Trójca Święta z ptolemejskim modelem wszechświata; Portret Christiana Henninga z żoną i córką (obraz ten pochodzi z epitafium Henningów z kościoła Św. Katarzyny w Gdańsku)
13.    Poznań, Muzeum Narodowe: Model świata, Alegoria bogactwa oraz Alegoria pychy (Obrazy te do bardzo niedawna uchodziły za dzieła Antona Möllera i być może do dziś takie podpisy widnieją pod obrazami w Muzeum.)

Ponadto w kilku miejscach znajdują się obrazy będące kopiami dzieł Hana wykonanymi prawdopodobnie przez jego uczniów. Najciekawsze z nich to zespół kilkunastu malowideł w kościele parafialnym w Tucznie oraz powtórzenie całego ołtarza Wniebowzięcia NMP z Pelplina w kościele w Żukowie. Powyższa lista opiera się w dużej części na katalogu stworzonym przez ks. prof. Pasierba (Janusz St. Pasierb: Malarz gdański Herman Han, Warszawa 1974) i wzbogacona jest o wyniki późniejszych badań. Zawiera wszystkie, a z pewnością wszystkie najważniejsze dzieła mistrza.

Opracowała. A.Słyszewska  (za F.Skibińskim)

↑ W górę