Formularz kontaktowy

Liczba odwiedzin:

800328

Patronat honorowy:

Bogdan Zdrojewski
Minister Kultury
i Dziedzictwa Narodowego
PROJEKT FINANSOWANY
ZE ŚRODKÓW MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO

ICOMOS
Międzynarodowa Rada
Ochrony Zabytków
PATRONAT POLSKIEGO
KOMITETU NARODOWEGO
Przeobrażenia architektury polskiej

Cystersi przybyli na teren obecnej Polski w pierwszej połowie XII w. , czyli okresie najbardziej dynamicznego rozwoju zakonu w Europie w tzw. złotym wieku, lecz po śmierci św. Bemarda z Clairvaux. Przemiany polskiej architektury cysterskiej był odzwierciedleniem przeobrażeń opactw zachodnioeuropejskich. Zwłaszcza w początkowym okresie formy budowli opactw macierzystych wywarły duży wpływ na polską architekturę zakonną. W późniejszym czasie kształt powstających budowli zależał od sytuacji gospodarczej i politycznej danej części kraju, a także od poziomu lokalnego budownictwa.

Odmienności tych czynników spowodowały, że architektura polskich klasztorów cysterskich nie jest jednorodna. Romańskie budowle zakonne z XIII wieku zachowały się głównie w Małopolsce. Założone tutaj opactwa Jędrzejowie (1140-1153), Sulejowie (1176-1177), Wąchocku (1179) i Koprzwnicy (1185) były bezpośrednimi filiami burgundzkiego opactwa Morimond. Klasztory małopolskie budowano z kamienia, stosowano również kamienny detal architektoniczny o bogatych formach plecionkowych, roślinnych i zoomorficznych. Najlepiej zachowanym klasztorem z tego czasu jest opactwo wąchockie z jedynym w Polsce kościołem, którego elewacje zbudowane są z dwubarwnych ciosów, ułożonych pasami.

Gotycka architektura cysterska w najlepszym stopniu przetrwała na Pomorzu. Klasztory te w znacznej części uległy sekularyzacji już w latach lat 20.30.XVI w. w wyniku reformacji. To zapewne było przyczyną, że później średniowieczne budowle zostały w niewielkim stopniu zmienione. Cechą charakterystyczną tej architektury są ceglane mury i ceramiczne detale architektoniczne. Należy podkreślić , że taki wygląd jest wynikiem głównie XX-wiecznych konserwacji. Budowlami o wyróżniającej się skali i formie są dobrze zachowane opactwa w Gdańsku-Oliwie (1178-1188), Pelplinie (1276) i Koronowie (1259). Nie mniej interesujący jest także klasztory w Kołbaczu (1174-1176) i Bierzwniku (1286). Ich architektura przetrwała do dziś w gorszym stanie, ale jest od wielu lat przedmiotem badań .

Najbardziej okazałe cysterskie opactwa barokowe istnieją dzisiaj na Śląsku. Chociaż biali mnisi zostali tutaj sprowadzeni już około roku 1163, to średniowieczne budowle zostały później znacznie przebudowane. Cechą charakterystyczną pozostałości najstarszej architektury śląskiej jest budowa murów z cegieł i używanie kamieni do formowania detali architektonicznych. W taki sposób wzniesiono początkowe budowle opactw w Lubiążu (1175), Henrykowie (1222-1228) i w małopolskiej filii lubiąskiej - w klasztorze mogilskim (1222). Jedynie klasztor w Kamieńcu Ząbkowickim (1247) zbudowano z kamieni. Wyróżniającym się architektonicznie romańskim opactwem śląskim jest klasztor cysterek w Trzebnicy (1203). Przebudowane w baroku opactwa, zwłaszcza w Lubiążu i Krzeszowie, są monumentalnymi rezydencjami. Klasztor lubiąski, z imponującą fasadą o długości 223 m, jest jednym z największych barokowych klasztorów cysterskich w Europie.Natomiast barokowy wystrój kościoła krzeszowskiego ,a zwłaszcza jego fasada zachodnia, należą do najznakomitszych tego typu realizacji w Polsce. Barokową formę uzyskały również elewacje górnośląskich klasztorów w Rudach (1252-58) i Jemielnicy (1258).

Wielkopolskie klasztory cysterskie również zostały przebudowane w baroku. W opactwach w Lądzie (1175), Obrze (1185), Paradyżu (1232-1235) i Wągrowcu (1396) relikty średniowieczne ukryte są we wnętrzach budowli. Charakteryzują się ceglanym budulcem murów i kamiennymi detalami architektonicznymi. Najbardziej znanym wielkopolskim średniowiecznym dziełem jest polichromia z kaplicy św. Jakuba w Lądzie z wizerunkami cystersów. Wyjątkowym obiektem na tym terenie jest ostatnio odkryty klasztor w Łeknie (1153) , dostępny w postaci zakonserwowanego w ekspozycji archeologicznej.

Podsumowując można przyłączyć się do badaczy, którzy twórcom opactw cysterskich przypisują ważną rolę w przenoszeniu i propagowaniu nowych rozwiązań architektonicznych. Bazując na podstawowej wiedzy budowlanej lokalnego środowiska, sprowadzali zagranicznych mistrzów budowlanych stosujących nowe rozwiązania, które stawały się wzorcami dla wielu późniejszych budowli, nie tylko zakonnych.

Oprac. Prof. Ewa Łużyniecka

↑ W górę

Liczba wyświetleń: 101582
Data dodania: 2008-06-08 14:59:40
Dodany przez: