Formularz kontaktowy

Liczba odwiedzin:

800459

Patronat honorowy:

Bogdan Zdrojewski
Minister Kultury
i Dziedzictwa Narodowego
PROJEKT FINANSOWANY
ZE ŚRODKÓW MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO

ICOMOS
Międzynarodowa Rada
Ochrony Zabytków
PATRONAT POLSKIEGO
KOMITETU NARODOWEGO
Ołobok
WOJEWóDZTWO: wielkopolskie
POWIAT: ostrowski
GMINA: Sieroszowice
DIECEZJA: kaliska
DEKANAT: ołobocki
FUNDACJA: 1211-1213 r.
KASATA: 1837 r.
Historia

Klasztor w Ołoboku, pod wezwaniem św. Jana Ewangelisty i Najświętszej Maryi Panny, ufundował w 1211 r. książę kaliski Władysław Odonic. Dnia 1 listopada 1211 r. książę Odonic wystawił akt fundacyjny, a już 20 października 1213 r. arcybiskup gnieźnieński Henryk Kietlicz konsekrował kościół klasztorny i w dniu następnym wprowadzono konwent przybyły z Trzebnicy, składający się z dwunastu sióstr i ksieni.
Przyjmuje się, że w miarę rozwoju opactwa wstępowały tu kandydatki narodowości polskiej - córki rycerzy i patrycjuszy miejskich. Jego uposażenie stanowiło kilkanaście wsi. Dwoma najszczodrzejszymi fundatorami byli: książę Odonic oraz Wierzbięta Gryfita. Również abp H. Kietlicz z okazji konsekracji kościoła klasztornego nadał opactwu - za zgodą kapituły - dziesięciny arcybiskupie we wsiach między rzekami Ołobok i Barycz. Pierwotne zabudowania klasztorne były bardzo skromne. Dopiero w połowie XIII w. wzniesiono trwalsze budowle.
Opactwo w Ołoboku obsadziło z kolei przeorat w Łubnicach nad Prosną. Ten klasztor ufundował w latach 1239 - 1241 kasztelan krakowski Klemens Jaksa z rodu Gryfitów-Świebodziców dla konwentu ołobockiego. Na pierwotne uposażenie tej fundacji składało się kilka wsi. Ponadto nowemu klasztorowi przyznał dziesięciny arcybiskup Pełka z tych wsi, które wchodziły w skład diecezji gnieźnieńskiej. Po śmierci fundatora 18 marca 1241 r. patronat nad fundacją łubnicką przeszedł na jego brata Wierzbiętę Gryfitę i żonę zmarłego, Recławę. Nowi kuratorzy byli nieprzychylnie nastawieni do klasztoru w Łubnicach, zamierzając włączyć te dobra do opactwa staniąteckiego, ale ostatecznie spór rodzinny zakończył się w 1245 r. na korzyść klasztoru łubnickiego. Pierwsze sześć mniszek przybyło z Ołoboku. Nastąpiło to pomiędzy rokiem 1241 a 1244, gdyż w styczniu 1245 r. jest już mowa o zakonnicach łubnickich. Przeoratem zarządzała ksieni ołobocka.
Przeorat łubnicki istniał samodzielnie tylko do 1249 r., gdyż w tym roku nastąpiło połączenie obydwu konwentów w jedno opactwo w Łubnicach, ale nie na długo, gdyż na przełomie 1252/53 zlikwidowano placówkę w Łubnicach i cały konwent przeniesiono do Ołoboku. Nastąpiło także połączenie uposażeń obu klasztorów. Ponadto klasztor uzyskał przywilej targu w Ołoboku i w Łubnicach, jurysdykcję w dobrach, pozwolenie lokowania na prawie niemieckim.
Uposażenie tego klasztoru było stosunkowo wielkie, tak, że w 1262 roku papież Urban V wydał pismo, na mocy którego wziął klasztor ołobocki pod swoją bezpośrednią jurysdykcję.
Jednym z takich korzystnych dla Ołoboku przywilejów było darowanie Kaliszowi w 1362 r. przez Kazimierza Wielkiego wsi Tyniec pod warunkiem, że Kaliszanie uczynią Prosnę spławną milę poza klasztorem ołobockim aż do Kalisza. Otwierało to dla klasztoru widoki dogodnej komunikacji z Kaliszem.
W 1744 r. August III zezwolił na targi tygodniowe w Ołoboku i jarmarki trzechmiesięczne, które miały odbywać się 31 stycznia, 21 marca, 24 czerwca i 21 października. Wszystkie przywileje ołobockiego klasztoru potwierdził w 1776 r. ostatni król polski Stanisław August. Otrzymane darowizny przysparzały ołobockim cysterkom spore dochody, nie zawsze jednak z ich wyegzekwowaniem było łatwo. Stąd też liczne procesy sądowe, spory terytorialne w których klasztor dopominał się o swoje należności.
Na przełomie XV i XVI wieku wybudowany został obecny, orientowany kościół w stylu późnogotyckim pod wezwaniem świętego Jana Ewangelisty oraz murowany klasztor. Budynki zniszczył w pierwszej połowie XVII wieku pożar. Odbudowa nastąpiła w latach 1695-1696. W latach 1780-1788 przebudowano fasadę zachodnią kościoła i dobudowano wieżę dzwonniczą.
Ocenia się pozytywnie działalność cywilizacyjną Ołoboku dzięki zakładanym kościołom w majątkach klasztornych, a więc kościołów parafialnych w kluczu ołobockim i łubnickim oraz filialnych w: Mieleszynie, Ochędzinie i Chruścinie.
Reformacja dotarła do opactwa ok. 1525 r. i poczyniła długotrwały kryzys w karności zakonnej. Konieczna stała się w tej sprawie interwencja prymasa Jana Łaskiego. Ostatecznie jednak klasztor nie upadł i zgromadzenie pozostało katolickie.
W latach 30-tych XVII w. do klasztoru ołobockiego przybyła Maria Kunicka, Polka ze Świdnicy na Śląsku, uczona-astronom, znająca języki obce: hebrajski, grecki, łaciński, francuski i niemiecki. Dzięki swoim wiadomościom z dziedziny astronomii zyskała europejską sławę.
Przełożona klasztoru ołobockiego, najbogatszego i najwspanialszego w granicach Rzeczypospolitej, nosiła tytuł ksieni. Źródła wymieniają 40 ksieni ołobockich, które sprawowały władzę w klasztorze od r. 1246 do 1837. Były to zawsze Polki, jedynie pierwsze przełożone z początku XIII w. mogły być Niemkami. Zewnętrznymi oznakami godności ksieni były pierścień i pastorał, a od 1740 r. także krzyż noszony na piersiach. Wszystkie zakonnice winne były przełożonej bezwarunkowe posłuszeństwo, ksieni zaś w imieniu całego klasztoru zarządzała dobrami, prowadziła procesy, zawierała umowy. Władza jej nie była jednak nieograniczona. Ksieni podlegała wraz z zakonnicami komisarzowi prowincji polskiej, a prawo nadzoru nad klasztorem mieli też arcybiskupi gnieźnieńscy.
Klasztor ołobocki był też szkołą i zakładem wychowawczym dla dziewcząt, a wychowanie klasztorne uważano w XVI i XVII w. za najlepsze. Dziewczęta uczyły się w Ołoboku języka polskiego, niemieckiego i francuskiego, geografii, historii i arytmetyki. Bardzo ważną dziedziną wychowania była edukacja moralna oparta o zasady religijne. Dbano też o edukację fizyczną: wpajano zasady zdrowego żywienia. Dziewczęta uczyły się gry na instrumentach muzycznych, tańca, szycia, haftowania. Do szkoły klasztornej przyjmowano dziewczęta w wieku 8-11 lat, umiejące już czytać i pisać. Naukę kończyło się najpóźniej w wieku 14 lat. Tak więc promieniował ołobocki klasztor swoją działalnością kulturalną na całą okolicę; być może stąd wywodzą się późniejsze tradycje kulturalne Ołoboka, który stał się ośrodkiem plecionkarstwa i hafciarstwa.
Dobra ziemskie cysterek skonfiskowane zostały już w roku 1796, a w 1836 r. rząd pruski postanowił znieść konwent cysterek ołobockich. Ostateczna decyzja o rozwiązaniu klasztoru zapadła w 1837 r. Zakonnicom pozwolono jednak zostać w budynku klasztornym. Przebywały tu do 1864 r., kiedy to zmarła w Ołoboku ostatnia cysterka. W 1882 r. postanowiono wreszcie sprzedać gmach klasztorny pod warunkiem rozebrania. Sporo cegły pochodzącej z rozbiórki klasztoru wykorzystano do budowy kościoła w Chełmcach koło Kalisza. Była co prawda wcześniej szansa, aby uratować zabudowania klasztorne, gdyż w 1853 r. przeznaczono cały obiekt na siedzibę ojców reformatów. W klasztorze mieszkały wtedy 3 ostatnie cysterki, które nie zgodziły się niestety na udostępnienie reformatom jednego piętra.

↑ W górę

Opactwo - obiekt cysterski dziś

KLASZTOR

Do naszych czasów z zabudowań klasztornych zachował się fragment skrzydła krużganka.

KOŚCIÓŁ POCYSTERSKI

Obecnie, w miejscu XIV- wiecznego kościoła cysterek, stoi kościół parafialny p.w. Jana Ewangelisty. Zbudowany na planie pierwotnym. Do jego budowy włączono również elementy gotyckie. W skład wyposażenia tej nowej świątyni weszły również elementy dawnego kościoła cysterek, m.in.: tron opatki.
Do dziś zachował się również drewniany kościół parafialny św. Jana Chrzciciela, wybudowany przez cysterki w XVI wieku. Późnorenesansowy ołtarz główny z około 1600 roku, boczne ołtarze pochodzą z XVII i XVIII wieku.
Usytuowana obok kościoła plebania pochodzi z końca XVIII wieku.

Warto zobaczyć pozostałe obiekty pocysterskie w województwie wielkopolskim:
Ląd, Łekno-Wągrowiec, Obra, Owińska, Przemęt-Wieleń

↑ W górę

Liczba wyświetleń: 168779