Wśród naukowców toczy się istotny spór dotyczący daty fundacji klasztoru w Oliwie. Najbardziej prawdopodobną datą powołania fundacji oliwskiej jest 1178rok. Powszechnie przyjmuje się, że fundatorem opactwa oliwskiego był książę pomorski Sambor I, choć niewykluczone, że fundatorem mógł być sam Świętopełek.
Placówkę oliwską obsadzili zakonnicy z konwentu cysterskiego w Kołbaczu, niewątpliwie przy pomocy duńskiego klasztoru w Esrom, który także wspomagał klasztor w Dargunie Można przyjąć, iż w swoich początkach konwent oliwski obsadzony był przez zakonników w głównej mierze duńskich i niemieckich.
W pierwotnym nadaniu wymieniono siedem posiadłości: Oliwę, Salkowice, Kłębowo, Starkowo, Stanowo, Gręzlewo, Sincimice. Nadto w skład pierwotnego uposażenia wchodziły wolności poddanych opactwa od wszelkich świadczeń i udziału w wyprawach wojennych z obowiązkiem odbudowy grodu i miasta oraz zwolnienie statków i rzeczy opactwa od cła. Do nadania należało także przekazanie klasztorowi oliwskiemu dziesięcin od wszystkich karczem należących do grodu gdańskiego oraz cła z grodu Raciąż i dziesięciny rybnej z jazu w Mrzezinie na Redzie i z Barsiczki, oraz od bydła książęcego. Jednocześnie Oliwa otrzymała przywilej połowu różnych gatunków ryb na morzu i przy brzegu, a także prawo prowadzenia przez opactwo handlu.
Od końca XII w. i początków następnego stulecia Oliwa włączyła się w misję pruską, co być może wiązało się z planami ekspansji duńskiej w Prusach, i miało odegrać rolę w realizacji duńskich planów ekspansji na południowych wybrzeżach Bałtyku.
Od 2 poł. lat dwudziestych XIII w. doszło do rywalizacji dominikańsko-cysterskiej w zakresie prowadzenia misji pruskiej, co przy stopniowym angażowaniu się w problematykę pruską Krzyżaków, spowodowało wyeliminowanie Oliwy z działań misyjnych.
Rok 1308 stanowi w dziejach opactwa ważną cezurę. Ma to związek ze zmianą na Pomorzu Gdańskim politycznego władztwa i objęciu tej ziemi przez zakon krzyżacki. Ważne było uzyskanie przez cystersów oliwskich w roku 1242 aktu potwierdzającego ich dobra i przywileje i kończącego długoletni spór opactwa z Krzyżakami.
Po roku 1466 stosunki Oliwy z królami polskimi były ożywione. Kazimierz Jagiellończyk i Zygmunt Stary potwierdzili prawo do wszystkich posiadłości.
Od XV w. cystersi prowadzili szkołę klasztorną z podziałem na nowicjacką i świecką.
Charakterystyczną formą gospodarki opactwa były dzierżawy częściowe, które zaczęto stosować od ok. poł. XVI stulecia, a od XVII stulecia mamy dodatkowo do czynienia z procesem nadzielania gruntów cysterskich indywidualnym użytkownikom. Należy podkreślić, iż dzierżawy były w tym okresie (2 poł. XVII i 1 poł. XVIII w.) głównym źródłem dochodów opactwa ze względu na cieszące się dużą atrakcyjnością tereny, szczególnie nad Strzyżą czy Potokiem Oliwskim.
Cystersi oliwscy byli przejściowo lub na stałe w posiadaniu kilku jezior : Małe i Wielkie Warsno (dziś Jezioro Tuchomskie), Zaspa, połowa jeziora Brzuśce, Jeziora Karsińskie, Witoczno, Długie, Zielone, Łupawsko oraz inne cieki wodne. Ważnym źródłem dochodów cystersów były dziesięciny, regale rybołówcze, regale bobrowego, regale górniczego, początkowo bez określenia kopalin (co uczyniono w 1281 r. wymieniając złoto, srebro, żelazo, sól). Od 1305 r. cystersi mieli prawo zbierania bursztynu. W tym też roku opactwo uzyskało regale nadbrzeżne i prawdopodobnie łowieckie. Opactwo posiadało także uprawnienia bartnie i być może regale karczemne. O regale młyńskim jest już mowa w 1226 r., zaś sam młyn jest poświadczony w roku 1245.
Cystersi prowadzili też ożywioną działalność folwarczną. Mówi o tym bulla z 1245 r. wymieniając pięć folwarków oliwskich. Oprócz tego klasztor posiadał immunitet ekonomiczny i sądowy.
Klasztor oliwski był też ważnym centrum rozwoju intelektualnego Pomorza Gdańskiego. Tu między innymi w poł. XIV w. powstała Kronika oliwska autorstwa opata Stanisława. Od XV w. Oliwa była znana jako ośrodek stolarstwa artystycznego. Tu, w tymże stuleciu, abp Jakub z Sienna zamówił stalle dla katedr w Krakowie, Włocławku i Gnieźnie, zaś wyroby warsztatu cystersów zdobiły gdańskie kościoły, między innymi św. Jana, Świętej Trójcy, św. Mikołaja, a także Dwór Artusa w Gdańsku.
W latach 1672-1702 działała tu drukarnia cysterska. Jej inicjatorem był przeor Michał Antoni Hacki. Przy drukarni uruchomiono papiernię, introligatornię i odlewnię czcionek. Drukarnia służyła potrzebom klasztoru, kolegium jezuickiego, a także szerzej potrzebom Kościoła katolickiego.
Opactwo i jego posiadłości były wielokrotnie niszczone w wyniku najazdów pruskich, licznych wojen i konfliktów, które przetoczyły się przez Pomorze Gdańskie. Pierwszych zniszczeń opactwo doznało już w 1226 r. i miało to związek z działaniami odwetowymi Prusów za misyjne zaangażowanie cystersów w ziemi pruskiej. Najazd z tego roku zakończył się zniszczeniem klasztoru i uprowadzeniem konwentu oraz zamordowaniem opata Ethelera.
Opactwo ucierpiało niejednokrotnie od Krzyżaków. Po raz pierwszy w 1246 r., w czasie najazdu krzyżackiego na Pomorze Gdańskie oraz rok później, kiedy zniszczono klasztor i folwarki, zabierając bydło i konie. Kilka lat później w 1252 roku doszło do zniszczenia klasztoru na skutek odwetu krzyżackiego za udzielenie schronienia księciu Swiętopełkowi.
Kolejne zniszczenia i straty materialne zanotowano w okresie wojen polsko-krzyżackich XV-XVI w., tj. w czasie wojny trzynastoletniej (1454-1466), a następnie wojny 1519-1521. W roku 1563 Oliwę i jej dobra zniszczyły wojska księcia Henryka z Brunszwiku. Zaangażowanie się opactwa za opata Kaspra Geschkau po stronie Polski w konflikt króla polskiego z Gdańskiem okazało się dla cystersów katastrofalne. W roku 1577 protestanci gdańscy napadli na klasztor niszcząc kościół i posiadłości opactwa. Po zwycięstwie króla gdańszczanie od 1578 r. odbudowywali opactwo uiszczając odszkodowanie. W wyniku owej odbudowy kościół i klasztor zmieniły wygląd architektoniczny.
Wreszcie w okresie konfliktów polsko-szwedzkich XVII w., w 1629 r. opactwo zostało spustoszone, a klasztor zniszczony przez admirała szwedzkiego Karola Karlssonna.
Od 1466 r. zaczęły się zakusy, by oderwać Oliwę (podobnie jak Pelplin) od prowincji bałtyckiej i włączyć do polskiej prowincji cysterskiej.
W 1580 r., doszło do silnych nacisków prowincji polskiej, w tym w kancelarii królewskiej, w wyniku których Oliwa (a także Pelplin) weszła w skład prowincji polskiej cystersów, a prawo do wizytowania przeszło na komisarza tejże prowincji. Za opata Dawida Konarskiego, doszło w 1580 r. do zreformowania życia wewnętrznego Opactwo pozostawało w ramach prowincji polskiej do jego kasaty.
W wieku XVI, jak wynika ze źródeł pisanych, istniały zakusy ze strony szlachty pomorskiej, króla i prawdopodobnie biskupów diecezjalnych do likwidacji opactwa.
W wyniku pierwszego rozbioru Polski klasztor oliwski znalazł się w obrębie państwa pruskiego. Od tego czasu rozpoczął się kolejny kryzys. Jego początki pojawiły się już po śmierci opata Jana Rybińskiego. Jego następcami byli mianowani odgórnie duchowni świeccy - niemieccy Hohenzollernowie. Którzy byli raczej zaangażowani w sprawowanie swoich godności biskupich, niż w dbałość o opactwo. Niczego nie zmienił okres Wolnego Miasta Gdańska (1807-1815). Sytuacja kryzysowa pogłębiała się w początku XIX stulecia. Wówczas Fryderyk II skonfiskował cysterskie majątki, a zubożały klasztor z powodu braku kandydatów wyludniał się.
W dniu 1 października 1831 r. władze pruskie zlikwidowały klasztor Cystersów. Niedługo potem zmarli ostatni zakonnicy, a kościół pocysterski przydzielono parafii katolickiej.
Cystersi do Oliwy przybyli ponownie w kwietniu 1945 r., osiadając przy ul. Polanki 131. Kompleks cysterski położony jest w północno-wschodniej części dzisiejszej dzielnicy Gdańsk Oliwa. Po kasacie kościół klasztorny przemianowano na katedrę, a w zabudowaniach klasztornych mieści się Kuria Biskupia i Seminarium Diecezjalne. Szarym mnichom przekazano kościół pw. Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej i podporządkowano organizacyjnie Polskiej Kongregacji Cystersów. Z racji braków kadrowych i odpowiedniej liczby powołań nie utworzono opactwa, a jedynie przeorat simplex.

↑ W górę

KLASZTOR

Budynki byłego klasztoru cysterskiego należą od 1957 r. do Gdańskiego Seminarium Duchownego. W jego murach utworzono Muzeum Archidiecezjalne.
W skrzydle zachodnim mieszczą się: Kaplica Mariacka (zwana także "kaplicą polską"), zakrystia oraz tzw. Sala Pokoju Oliwskiego -stanowiąca częścią dawnego małego refektarza).
Ściany wielkiego refektarza znajdującego się w skrzydle południowym zostały ozdobione boazeriami, pochodzącymi z końca XVI wieku oraz XVIII-wieczną galerią podobizn 50 opatów oliwskich, natomiast łuki arkadowe sklepień zostały w drugiej połowie XVIII wieku wypełnione ośmioma scenami z życia św. Bernarda. Na uwagę zasługują również wsporniki herbowe będące dziełem gdańskiego mistrza Bartłomieja Pipera z lat 1593-1594.
Krużganki pochodzą z XIV w. We wschodnim zachowało się pięć oryginalnych zworników figuralnych z II połowy XIII wieku. W północnym natomiast znajdują się dwa barokowe portale fundacji opata Aleksandra Kęsowskiego (1641-1667).
Od strony północnej do krużganka i wirydarza przylega kościół opacki - dzisiejsza Archikatedra pod wezwaniem Świętej Trójcy.

Kontakt:
Gdańskie Seminarium Duchowne
80 -330 Gdańsk - Oliwa
ul. Biskupa Edmunda Nowickiego 3,
tel: 0048 058 552-00-50,
fax: 0048 058 552-42-68
www.gsd.gda.pl/gsd/
Do zespołu klasztornego należały również inne budowle znajdujące się poza granicami dzisiejszego Seminarium: Pałac Opatów (tzw. Stary i Nowy) obecnie w obydwu budynkach znajduje się Oddział Sztuki Współczesnej Muzeum Narodowego w Gdańsku zapewne z XV wieku; wielokrotnie przebudowywany
Szafarnia - zbudowana za czasów opata Mikołaja Muskendorfa (1474-1488) jako spichrz; Po odbudowie w budynku szafarki, po pożarze z 1945 r., mieści się tutaj Kuria Biskupia - od 1992 roku - Arcybiskupia;
Spichlerz Opacki - obecnie mieści się w nim Oddział Etnograficzny Muzeum Narodowego w Gdańsku. Zbudowany w 1723. Między tym spichrzem a katedrą znajduje się barokowa brama z 1608 roku.
Spichlerz Klasztorny - prawdopodobnie z XIV wieku; od 1933 dom parafialny. Obecnie jest to dom archidiecezjalny;
Stajnia Opacka - obecnie składnica muzealna Muzeum Etnograficznego. Jest to parterowy budynek z XVIII wieku;
Dom Bramny - Wielka Brama klasztoru oliwskiego, nazywana również Domem Zarazy. Prawdopodobnie z XIV. Gotyckie wnęki i dwa zegary słoneczne. Po wojnie budynek spłonął. Został odbudowany i od tego czasu jest siedzibą lokalnych władz administracyjnych. Nie jest udostępniony zwiedzającym.

KOŚCIÓŁ POCYSTERSKI

W 1976 roku katedra otrzymała tytuł Bazyliki Mniejszej, a w 1992 roku została podniesiona do rangi Archikatedry.
Większość wyposażenia pochodzi z czasów nowożytnych z okresów renesansu i baroku - jest ono często bardzo wysokiej klasy artystycznej: ołtarze, epitafia, nagrobki, stalle i prospekty organowe.
W prezbiterium znajduje się monumentalny ołtarz główny z 1688 roku ufundowany przez opata Michała Antoniego Haskiego zajmuje całą przestrzeń przyścienną i sklepienie wschodniego zamknięcia prezbiterium. Autorem tej kompozycji dwustrefowej (strefa ziemska -czternastokolumnowa nastawa, i wznosząca się ponad nią - niebiańska) jest Andrzej Schluter młodszy.
Północną i południową część prezbiterium zajmują bliźniacze dwukondygnacyjne stalle, pochodzące z pocz. XVII w. Ponad nimi, na ścianach wisi XII wieczne tabulatur z portretami fundatorów i dobrodziejów klasztoru oliwskiego - książąt pomorskich i królów polskich, autorstwa Hermana Hana. Ponad nimi zachowały się XVI-wieczne freski o podobnej tematyce.
Cennym zabytkiem są wielkie organy oliwskie wykonane w 1788r. przez Jana Wilhelma Wulff z Ornety, sprowadzonego do Oliwy przez Opata Jacka Rybińskiego. Postaci aniołów wypełniają prospekt organów. (historia powstania organów-link). Ten sam artysta wykonał w 1762r. tzw. małe organy. Organy te wraz z pozytywem, wykonanym w 1968 roku w warsztacie budowy organów "Zygmunt Kamiński i synowie", tworzą trzyczęściowy instrument i mają w sumie 7876 piszczałek objętych 110 rejestrami.
W nawie północnej, w podłodze nawy głównej znajdują się liczne epitafia i płyty nagrobne opatów i protektorów klasztoru żyjących w XVII i XVIII wieku:
Na ścianach nawy głównej umieszczono obrazy (13 dużych i 10 małych) ze scenami z Nowego Testamentu i z życia św. Bernarda oraz portrety Apostołów, pochodzące z XVII i XVIII wieku. Niżej, na filarach, zawieszono 14 obrazów Drogi Krzyżowej z 1948 roku
Ambit, czyli obejście wokół prezbiterium, zostało zbudowane w XV wieku. Znajduje się tam częściowo odkryte romańskie przejście, prowadzące zapewne do oratorium z XII wieku oraz epitafia poświęcone Reinholdowi Heidensteinowi (sekretarzowi króla Stefana Batorego) oraz Dithardowi - pierwszemu opatowi Oliwy.
Dopełnieniem oliwskiego kościoła są m.in.: niezmiernie bogato dekorowana barokowa ambona, tabernakulum z 1735 roku, rokokowe kaplice św. Jana Nepomucena (tzw. Kaplica Chrzcielna dobudowana w latach 1610-1612; wystrój jej pochodzi z 1745 roku) i kaplica św. Krzyża (zwana też kaplicą opacką z drugiej połowy XIV wieku; wystrój z XVIII w), grobowiec książąt pomorskich, nagrobek rodziny Kosów (pocz. XVII wieku), krypta biskupia, zabytkowe żyrandole, baldachimy (mały baldachim z I poł. XVII w znajdujący się między ołtarzami bocznymi; wielki baldachim wg. tradycji wyhaftowany przez szwedzką królową Krystynę (1628-1689) jako symboliczna rekompensata za zniszczenia dokonane w Oliwie przez Szwedów); feretron z 1788 r. przedstawiający Matkę Boską Oliwką z Dzieciątkiem; renesansowe ławy z XVII wieku i boczne ołtarze; barokowy portal z piaskowca ufundowany w 1688 roku przez opata Michała Haskiego, nad nim herb fundatora; a przy wejściu tron opacki z 1730 roku.

Zwiedzanie:
Katedra otwarta: odpłatność za grupy – na miejscu;   przewodnicy, organizacja zwiedzania na terenie Gdańskiego Seminarium Duchownego - konieczne wcześniejsze zgłoszenia.

Informacja turystyczna:
ks. Z.Zieliński-Proboszcz z Parafii Archikatedralnej tel. (058) 552-47-65 strojcyo@diecezja.gda.pl adres: ul. Biskupa Edmunda Nowickiego 5, 80-330 Gdańsk

Kościół św Jakuba - zbudowany został tuż przed 1300 rokiem, jako kościół parafialny. Obecnie jest to kościół filialny parafii archikatedralnej. Wewnątrz można zobaczyć ołtarz, ambonę i konfesjonał w stylu rokoko oraz sześć płyt nagrobnych z XVII i XVIII wieku.

Na ślady oliwskich Cystersów natkniemy się również w:

• W gminie Puck

(powiat pucki, województwo pomorskie, Archidiecezja Gdańska)

• W Mechowie

Kościół  p.w. św. Jakuba St. i św. Mikołaja, pierwotnie p.w. Podwyższenia Krzyża Św; usytuowany na wzniesieniu wśród drzew, otoczony murem oporowym kamienno-ceglanym; barokowy, orientowany, konstrukcji  szkieletowej,  z wypełnieniami murowanymi z cegły  i otynkowanymi, na fundamencie z ociosanych głazów narzutowych; jednonawowy, z wydzielonym, nieco węższym i niższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie, przy którym od pn.  zakrystia. W  przęśle  zach. wieża wbudowana do wnętrza, mieszcząca w przyziemiu kruchtę. Druga kruchta - przy nawie od pd. Wnętrze nakryte silnie spłaszczonym, pozornym  sklepieniem kolebkowym. W tęczy o łuku odcinkowym fazowana belka na dwóch ozdobnych  wspornikach,    na niej  krucyfiks barokowy ok. poł. w. XVIII. Wyposażenie pocysterskie: ołtarze barokowe: ołtarz główny (ok. 1640 przeniesiony z kościoła w Oliwie, z obrazem  Koronacja N.P.Marii, zapewne z warsztatu Bartłomieja Strobla) -obecnie
w konserwacji;  dwa ołtarze boczne, (ok. poł. XVIII w).; ołtarz wczesnobarokowy, ok.1630,z późniejszymi zmianami, stiukowy; chrzcielnica barokowa drewniana z XVIII w z figurą św. Jana Chrzciciela; ambona barokowa ( poł. XVII w)., z malowanymi przedstawieniami czterech ewangelistów.
Zwiedzanie:
proboszcz ks. J.Bordzioł tel. (058) 673-89-79 mechowo@diecezja.gda.pl

• W Starzynie

Parafia z czasów pierwszych fundacji książąt pomorskich dla Oliwy (przez jakiś czas filia  Mechowa). W 1583 - wzmiankowany kościół drewniany pw. św. Jana Chrzciciela. Parafia pełniła rolę miejsca rekonwalescencji dla chorych mnichów i letniej rezydencji opatów oliwskich.
Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła. Zbudowany w latach 1648-49, z fundacji Aleksandra Kęsowskiego, opata oliwskiego. Usytuowany na niewielkim wzniesieniu, otoczony murem oporowym z ociosanych głazów, późno renesansowy z reminiscencjami gotyckimi. Murowany z cegły, z użyciem kamienia w detalu. Złożony z trójprzęsłowej prostokątnej nawy i wydzielonego, węższego i niższego, krótkiego, trójbocznie zamkniętego prezbiterium, po bokach którego od pn. zakrystia, od pd. wąskie, prostokątne pomieszczenie, przy nawie od pd. kruchta, od zach. wieża. Oryginalne barokowe, donacyjne wyposażenie i wybitne paramenty liturgiczne. W 1817 - nowy hełm wieży i może zmiana kształtu otworów jej górnej kondygnacji.
Wyposażenie pocysterskie: ołtarz główny z czasu budowy kościoła poświęcony jest Trójcy Przenajświętszej, Najświętszej Maryi Pannie i św. Michałowi Archaniołowi; zawiera sygnaturę fundatora, rama pola głównego spięta jest kartuszem z infułą i monogramem opata: AK/AO Aleksandra Kęsowskiego; ołtarz typu architektonicznego, kamienny, dwukondygnacyjny, rzeźbiony, polichromowany i złocony; tabernakulum, klasycystyczne
(ok. XVIII w); ołtarze boczne, fundowane przez opata Aleksandra Kęsowskiego znaczone jego herbem i monogramem: ołtarz Najświętszej Maryi Panny - wczesnobarokowy, rzeźbiony w drewnie i polichromowany wiązany z warsztatem cystersów oliwskich; oraz ołtarz
św. Józefa o analogicznej konstrukcji i z tego samego czasu; na ścianie tęczowej od strony nawy, polichromia przedstawiająca scenę Sądu Ostatecznego.
Zwiedzanie:
proboszcz ks. Jan Plottke tel. (058) 673-87-15 adres: ul. Długa 17, 84-107 Starzyno

• W Starzyńskim Dworze

(folwark cystersów oliwskich)
Od końca XII wieku do roku 1772 Starzyński Dwór był własnością cystersów oliwskich. W XV wieku dla własnych potrzeb mnisi utrzymywali tu, przy strumieniu zasilającym Płutnicę, statek i przystań. Folwark zaopatrywał klasztor cystersów w żywność, którą transportowano drogą morską z przystani u ujściu Płutnicy pod Puckiem do Oliwy. W 1552 roku cystersi wybudowali dla własnych potrzeb młyn, potem kuźnię, tartak. W 1620 roku opat Dawid Konarski wybudował w Małym Starzynie dom zakonny-  stanowił  letnią rezydencję i miejsce rekonwalescencji chorych mnichów. Dwór usytuowano na wzniesieniu oddzielając od drogi dopływem Płutnicy oraz sztucznym stawem.
Pozostał park otaczający dwór oraz dziedziniec  otoczony zabudowaniami gospodarczymi połączonymi z  wieżą zegarową i kaplicą oraz  bramą wjazdową; obok- (XVIII w. i przebudowany w XIX w.) dwukondygnacyjny, odnowiony spichlerz, pochodzący z przełomu XVIII/XIX w dom mieszkalny i zabudowania przemysłowe; XVI-w wieżę, przebudowaną w połowie XIX wieku wieńczy chorągiewka opatrzona datą 1556 i literami ,,DKAO” (Dawid Konarski opat oliwski). W niszy ponad wejściem znajduje się barokowa figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem, zegar z kowalskim werkiem (prawdopodobnie z 1681 r.),
a także dzwon zegarowy ozdobiony plakietą Matki z Dzieciątkiem. Do wieży przylega kaplica pocysterska. Na terenie zespołu znajduje się XVIII wieczny dwukondygnacyjny spichlerz, odrestaurowany. Został on przebudowany i powiększony w połowie XIX wieku. W partiach dolnych murowany z kamienia narzutowego, w górnych z cegły. Został wzniesiony na rzucie litery L. Zarówno wejścia do spichlerza jak i okna zamknięte są półkoliście. Na terenie zespołu dworskiego znajduje się  dom mieszkalny. W dolnej kondygnacji jest murowany z suszonej cegły. Druga, o konstrukcji szkieletowej została nadbudowana w połowie XIX wieku. Obok mostu, nad przepustem doprowadzającym wodę ze stawu na dopływie Płutnicy, znajduje się kuźnia (dawnej śrutownia), młyn i tartak. Zabudowania te istnieją od XVI wieku. Obecna postać zabudowań pochodzi z XVIII w. Najstarszą ich częścią jest kuźnia zbudowana z głazów narzutowych. Zachowało się tu palenisko oraz częściowo drewniane urządzenie napędzane pierwotnie kołem wodnym. Te cenne pozostałości po sięgającej XVI w. zabudowie przemysłowej. Pozostałości XIX-wiecznego parku krajobrazowego. W parku znajdują się również spiętrzony staw ze śluzą, kaplica pocysterska z połowy XVI wieku, a także kaplica grobowa Grassów z połowy XIX wieku, zabudowania gospodarcze, stary cmentarz oraz resztki fundamentów pałacu. W roku 2004 zespół dworski nabył właściciel, który w porozumieniu z architektem zabytków przystąpił do sukcesywnej odbudowy zespołu dworskiego.
Zwiedzanie:
Zespół dworski -właściciel prywatny: Szymon Gutkowski ares: ul. Myśliwiecka, Warszawa; Kaplica Starzyno - Proboszcz ks. J. Plottke adres: ul. Długa 17, 84-107 Starzyno
Informacja turystyczna:
Ośrodek Kultury, Sportu i Turystyki w Gminie Puck 84-100 Puck, ul. 10 Lutego 29, tel./fax: (058) 673-16-55
gokpuck@pro.onet.pl; Agroturystyczne Towarzystwo Nadmorskie Ziemi Puckiej tel. (058) 673 20 96 ares:  ul. 10 Lutego 29, 84-100 Puck; Biuro Zakwaterowań MOKSiT, tel. (058) 673-26-10 Informacja Turystyczna KWAK  ul. Sambora 11 a/ 2,  tel. (058) 673-41 -67, 0602-494-672

• W gminie Pruszcz Gdański

(województwo pomorskie Archidiecezja Gdańska)

• W Łęgowie

Sanktuarium Matki Jedności  Kościół  parafialny  p.w.  św. Mikołaja . Pierwotny wzniesiony w 1409r. Od 1570  do   1593  protestancki. W 1603 - ponownie   poświęcony.  Obecny zbudowany w 1748  staraniem przeora oliwskiego Iwona Rowedera, z częściowym wykorzystaniem muru gotyckiego (na pewno wsch. ściany przez  prezbiterium). Ok. 1862 przebudowana wieża (po pożarze). W 1962 remont dachu, wieży i stolarki. 1963 i 1978 renowacja wnętrza. Świątynia usytuowana na wzniesieniu; otoczona cmentarzem grzebalnym okolonym murem; barokowa, orientowany; murowany z cegły i otynkowana; wieża konstrukcji drewnianej oszalowana deskami. Kościół założony na planie krzyża łacińskiego, jednonawowy z wydatnym transeptem i prostokątnym prezbiterium, do którego od wsch. przylega również prostokątna, niska zakrystia. Bogate wyposażenie pocysterskie: ołtarz główny barokowy  (XVII – XVIII w.)-w szczycie Matka Boska Niepokalanie Poczęta, obrazy: Matka Boska z Dzieciątkiem i św. Mikołajem, Trójca św. z kręgu Hermana Hana, w zwieńczeniu Madonna - kopia cudownego obrazu z Rokitna; liczne obrazy barokowe (XVIII w.):św. Bernard niosący Najświętszy Sakrament, Chrystus ukazujący rany, portret Iwo Rowedera; kartusz rzeźbiony  manierystyczny (XVII w.), dwa krzyże ołtarzowe: mosiężny (XVII w.) i srebrny (1758 r.); lichtarze, paramenty liturgiczne  i in. fundacji Iwo Roledera,
przeora oliwskiego oraz dzwon barokowy (1743) z przedstawieniem św. Barbary.

• W Różynie

Wikariat p.w. św. Wawrzyńca. Pierwotny kościół ok. poł.w.XIV. Od 1614 - filia parafii w Łęgowie. Obecny kościół- na fundamentach gotyckich zbudowany staraniem przeora oliwskiego Iwo Rowedera w 1746 r. Dwa boczne ołtarze prawdopodobnie z katedry oliwskiej - w ołtarzu przy pn. ścianie obraz przedstawiający św. Bernarda z opactwem oliwskim z datą 1746 r. ufundowany przez Iwo Rowedera.
Zwiedzanie:
ks.prał. Grzegorz Rafiński, proboszcz parafii Św. Mikołaja tel. (058) 682-85-29,  legowo@diecezja.gda.pl, adres: ul. Tczewska 36  83-031 Łęgowo

• W Rajkowach

(gmina Pelplin, województwo pomorskie, Diecezja Pelplińska)

Parafia założona w 1282 roku
w dobach cystersów oliwskich. Obecny kościół p.w. św. Bartłomieja zbudowano w 1721 roku, na miejscu starszego z wykorzystaniem części zachowanych murów gotyckich (wieża). Od 1796 działał przy kościele szpital. Świątynia usytuowana na wzniesieniu, okolona ceglano-kamiennym murem wyznaczającym cmentarz, z neogotycką bramą od wschodu; barokowa, orientowana, o układzie salowym, z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, dobudowaną czworoboczną wieżą od strony  zachodniej oraz aneksami: zakrystią od południa i kruchtą od północy. Kościół murowany z cegły, na kamiennej podmurówce, o licowanych elewacjach i tynkowanym detalu architektonicznym. Na elewacji południowej umieszczona kwadratowa tarcza kamienna zegara słonecznego, z 1676 r. We wnętrzu na stropie polichromia ze sceną Wniebowzięcia i Boga Ojca. Z dawnego wyposażenia pocysterskiego zobaczyć tu możemy: w kruchtach dwie gotyckie kamienne kropielnice, ołtarz barokowy z późnorenesansową figurą Św. Bartłomieja i gotycką figurą MB z Dzieciątkiem, przeniesiony z Pelplina oraz dzwon „Bartłomiej” z XV w.
Zwiedzanie:
ks. J.Kryger proboszcz Parafii  pw. Św. Bartłomieja (0-58) 536-17-91, prajkowy@pelplin.diecezja.org, adres: Rajkowy 67, 83-130 Pelplin

Informacja turystyczna:
DCIT Pelplin, tel. (058) 536-19-49 fax (058) 536-32-97 info@pelplin.com  www.informacja.pelplin.com
adres: pl.Tumski 1, 83-130 Pelplin
 

↑ W górę

↑ W górę