Klasztor cysterek w Wolinie ufundował za zgodą swych braci Barnima II i Ottona I, książę szczeciński Bogusław IV. Do Wolina konwent cysterek został sprowadzony ze Szczecina. Wkrótce do klasztoru wstępować zaczęły córki okolicznych rodów rycerskich, a później znanych kamieńskich i wolińskich mieszczan.
W lutym 1288 r. biskup kamieński Herman zatwierdził przekazany przez księcia Bogusława IV patronat nad wolińską parafią w celu założenia nowego klasztoru. Dokument fundacyjny wystawiono 20 lutego 1288 r. w Űckermiinde.
Początkowo na teren przyszłego konwentu wyznaczono teren poza murami miasta, w okolicy portu nad Dziwną.
Do pierwotnego uposażenia należało prawo patronatu nad kościołem św. Mikołaja w Wolinie (nadanie to w 1297r. potwierdził biskup kamieński Piotr), kościoła św. Jerzego oraz św. Michała pod miastem. Fundator przekazał również prawo połowu ryb trzema mniejszymi niewodami w Dziwnowie oraz trzema wielkimi łodziami na Zalewie Szczecińskim. Poza tym rybołówstwo klasztorne zwolniono z wszelkich dodatkowych świadczeń. Przekazano też wieś Płocin (jedyną, która leżała na wyspie Wolin, pozostałe wsie leżały bądź nad rzeką Dziwną, bądź nad Zalewem Szczecińskim) oraz grunty na których stał klasztor i wszystkie tereny, które klasztor otrzymał od miasta.
W dokumencie fundacyjnym znalazła się klauzula zabraniająca osiedlania się w Wolinie bez zgody konwentu innym klasztorom. Poza książętami nikt też na tym terenie nie miał prawa zakładać ołtarza, wikariatu, kaplicy albo kościoła czy też szpitala.
Ponadto siostry mogły mieć własnych rzemieślników klasztornych, tkaczy, szewców i garbarzy. W 1299 r. konwent uzyskał zwolnienie w zakresie sądowym i ekonomicznym.
W 1306 r. lokalizację klasztoru cysterek wolińskich zmieniono tak, że położony był on wewnątrz miasta w bezpośrednim sąsiedztwie zamku książęcego.
Z biegiem czasu konwent woliński systematycznie powiększał swój majątek drogą przyjmowania kolejnych darowizn, zamian, zakupów. Darowizny na rzecz klasztoru były bardzo małe, duże natomiast były wiana wnoszone przez siostry wstępujące do klasztoru, szczególnie jeśli pochodziły z rodu książęcego lub rodów możnowładczych. Ostatecznie konwent był właścicielem około 11 wsi. Prawo do połowu ryb w Dziwnowie oraz między Wolinem i wioskami Darzowice i Laski otrzymały siostry w 1288 r.
W 1386 r. cysterki zwolnione były z opłat za połów ryb w Zatoce Szczecińskiej. Z 1429 r. wiadomo, że dzierżawiły one od kapituły mariackiej w Szczecinie prawo połowu ryb małymi sieciami przez chłopów klasztornych z Kopii i Świętowic.
Książę Bogusław IV w maju 1302 r. nadał swojej córce Judycie i innym mniszkom z klasztoru w Wolinie ziemię bukowską i prawo patronatu nad kościołem w Krumminie pod warunkiem, że klasztor woliński podejmie się założenia filii. Rok 1302 można uznać za początek fundacji klasztoru w Krumminie.
W uposażeniu swej córki Judyty, która wstąpiła do klasztoru, książę Bogusław IV zwolnił mniszki od płacenia kolejnych zobowiązań, potwierdził prawo patronatu, nadał sądownictwo, zwolnił mieszkańców od służb i innych obowiązków, pozostawił tylko obowiązek obrony kraju.
W 1338 r. papież Benedykt XII zatwierdził cysterkom prawo patronatu kościołów w Sibinie, Koniewie, Mierzęcinie, Uninie, Laskach oraz św. Jerzego i św. Mikołaja w Wolinie, a także św. Michała.
W 1477 roku do wolińskiego konwentu skierowana została księżniczka Maria, późniejsza ksieni klasztoru najprawdopodobniej najmłodsza siostra księcia Bogusława X, który zjednoczył księstwo zachodniopomorskie. Dzięki temu klasztor otrzymał wsie Jarzębowo i Kodrąb na własność.
Cysterki z konwentu w Wolinie podobnie jak w innych klasztorach zajmowały się wyrobem i haftowaniem szat liturgicznych, przepisywaniem i iluminowaniem ksiąg rękopiśmiennych oraz kształceniem szlachcianek. Prowadziły również szpitale - przytułki, które po kasacie uległy likwidacji.
W miarę zwiększania się wpływów reformacji uszczuplano majątek sióstr, czyniła tak zwłaszcza okoliczna szlachta. Przełomowym momentem dla istnienia Wolina jak i praktycznie wszystkich konwentów żeńskich na Pomorzu Zachodnim były uchwały sejmu trzebiatowskiego z 1534/1535r. po którym przystąpiono do sekularyzacji klasztorów zarówno męskich jak i żeńskich.
Woliński klasztor uległ w tymże roku kasacie, a majątek przejął skarb księstwa, przy czym budynki zostały połączone z zabudowaniami zamku książęcego, a w części z nich utworzono przytułek dla panien oraz zakład wychowawczy. Zakonnicom zapewniono dożywotni wikt i opierunek.
Z dostępnych informacji wynika, że w 1560 zmarła ostatnia siostra konwentu w Wolinie.
Podczas oblężenia miasta przez Brandenburczyków w 1675 roku pożar zniszczył na tyle zabudowania zamku, klasztoru i kościoła, że około 1750 roku postanowiono te budynki rozebrać pozostawiając tylko piwnice.
Na piwnicach jednego skrzydła zamku wzniesiono stojący do dziś dwór, a na dawnych terenach poklasztornych w 1880 roku zbudowano neogotycki ratusz, który jest dzisiaj siedzibą władz miasta.

↑ W górę

Pocysterskiej obiekty nie zachowały się do naszych czasów.
Zachował się jedynie kościół gotycki pw. św. Mikołaja - świątynia nad którą cysterki sprawowały patronat. Wznoszony od końca XIII do XV w., Został spalony w 1945 r. Obecnie odbudowany. Zachowała się w nim płyta nagrobna cysterek.
Warto również zobaczyć zachowane do naszych czasów obiekty pocysterskie województwa zachodniopomorskiego: Bierzwnik, Cedynia, Kołbacz, Koszalin, Marianowo, Pełczyce.
W Wolinie natomiast warto zobaczyć m.in.: Muzeum Archeologiczne, Cmentarzysko Kurhanowe nad Dziwną, Neogotycki Ratusz z 1880 r. powstały na miejscu dawnego klasztoru cysterek i charakterystyczne spichlerze na Dziwną.

↑ W górę

↑ W górę