Pojawienie się cystersów w okolicach Zemska niektórzy historycy wiążą z nadaniem dóbr nad rzeką Ponikwą i koło Sokola Dąbrowa przez księcia Władysława Odonica
Dokument związany z tą darowizną zaginął. Osobę fundatora i przedmiot nadania znamy jednak ze wzmianki w dokumencie Bolesława Pobożnego z 1259 r., w którym zatwierdza on nadanie Władysława Odonica i dodatkowo wyraża zgodę, aby wymieniona wieś była lokowana na prawie niemieckim. Datę nadania dóbr cystersom przez Władysława Odonica umiejscawia się między 1232 a 1235 r. Tradycja klasztorna mówi natomiast, ze pierwotna fundacja nastąpiła w 1232 r.
Wydaje się, że po próbach sprowadzenia cystersów przez Odonica, proces fundacyjny związany z lokacją opactwa w Zemsku należy datować dopiero od ok. 1260 r., tj. od wystawienia dokumentu Eustachego i Wojcieszka, do ok. 1280/1281 r. tj. do inkorporacji do Zakonu.
W momencie inkorporacji do zakonu, w Zemsku musiały istnieć już przynajmniej podstawowe (choćby prowizoryczne) zabudowania sakralne i klasztorne, w których zakonnicy mogliby wypełniać regułę, a także i to, że byli tam już pierwsi zakonnicy cysterscy.
Na uposażenie klasztoru w Zemsku składały się:wieś Zemsko, część wsi Maszkowo cała dąbrowa koło wsi Maszkowo oraz 50 łanów ziemi nad rzeką Ponikwą i koło gaju zwanego Sokola Dąbrowa. Dla tych dóbr cystersi uzyskali też immunitet sądowy i ekonomiczny (m.in. prawo lokacji wsi na tzw. prawie niemieckim) oraz dziesięciny z Zemska i z "50 łanów" w Sokolej Dąbrowie.
W 1312 r. margrabia brandenburski Waldemar nadał cystersom w Zemsku m.in. wieś Bledzew. Nadanie to miało duże znaczenie, albowiem przekazany wówczas Bledzew w pocz. XV w. stał się nową siedzibą klasztoru. Po odzyskaniu tych terenów w 1326 r. przez Władysława Łokietka, w roku 1327 król nadał przywilej dla klasztorów w Paradyżu, Zemsku i Obrze z powodu ich zniszczenia i spustoszenia. Wyłączył wymienione klasztory spod władzy urzędników i wziął je pod swoją opiekę.
Od 1376r. Bledzew stawał się znaczącym ośrodkiem gospodarczym.
Do końca XVI wieku cystersi zemsko-bledzewscy byli w posiadaniu (przejściowym lub stałym) ziemi w kilkunastu wsiach, posiadali też prawo połowu ryb na rzecze Obrze aż do Warty, puszczę bartną pod Popowem, kilka jezior oraz młyny i dochody z karczmy. W XV w. cystersi bledzewscy mieli dobra uprawiane przez chłopów w trzynastu miejscowościach, oraz folwarki w siedmiu miejscowościach. Byli właścicielami znacznych obszarów leśnych. Dla swoich dóbr posiadali regalia, immunitety sądowe i ekonomiczne oraz dziesięciny. Od wieku XV mieli też patronat nad parafiami w Osiecku, Sokolej Dąbrowie, Rokitnie, i Bledzewie.
W pocz. XV w. doszło do translokacji opactwa z Zemska do Bledzewa. Przyczyny tej translokacji nie są bliżej znane. Upatrywać jej należy w kilku czynnikach, m.in. w trudnościach wynikających z braku wody w tamtejszym klasztorze, zarówno dla potrzeb socjalnych, konsumpcyjnych, jak i liturgicznych. Oprócz tego należy mieć na uwadze czynniki gospodarcze, w tym m.in. zbliżenie do szlaków komunikacyjno-handlowych, a tym samym szerszy udział w wymianie handlowej, w której Bledzew pod koniec XIV i w XV w. miał znacznie lepszą pozycję niż Zemsko. W momencie translokacji nie wszyscy zakonnicy od razu przenieśli się do Bledzewa. Część z nich nadal pozostawała w Zemsku. Ostatecznie cały konwent zamieszkał w Bledzewie prawdopodobnie do 1578-1579 r.
Wkrótce po przejściu zakonników do Bledzewa ośrodek ten uzyskał prawa miejskie. Pewne jednak jest, że Bledzew jako miasto występuje już w 1485 r., od czasu, kiedy król Kazimierz Jagiellończyk na prośbę opata bledzewskiego ustanowił w tym mieście jarmarki oraz targi w każdą sobotę tygodnia. Bledzew był miastem należącym do opata klasztoru cysterskiego i pod względem prawnym od niego zależnym.
W roku 1521 w wyniku napadu wojsk brandenburskich dobra klasztorne zostały zniszczone. Wsie klasztorne i sprzęty należące do opata i klasztoru zrabowano. W roku 1522 opactwo bledzewskie, podobnie jak inne klasztory w Wielkopolsce, zaliczone zostało do tych konwentów, które w poczet swoich członków przyjmowało tylko Niemców. W roku 1560 opat Piotr Kamiński (1560-1575) przekazał w dożywocie opatowi Piotrowi III Stary Dworek, który od końca XVI w. stał się rezydencją opatów bledzewskich. Rezydencja ta spłonęła na pocz. XVIII w. Dlatego w 1705 r. opat Józef Bernard Gurowski na jej miejscu wybudował nową.
W okresie reformacji mieszczanie bledzewscy oraz mieszkańcy dóbr klasztornych masowo przechodzili na wiarę luterańską. W stłumieniu tych praktyk wielką rolę odegrał opat Andrzej Kościelnicki, który w 1585 r. siłą wypędził protestantów z dóbr klasztornych. Akcja ta nie była zbyt skuteczna, albowiem w 1589 r. w Bledzewie było tylko sześciu katolików. Prawie wszyscy niemieccy mieszkańcy parafii będący pod patronatem klasztoru bledzewskiego byli protestantami. Zabrakło też niemieckich kapłanów. Opat, chcąc zaradzić powstałej sytuacji, starał się sprowadzić kapłanów mówiących językiem niemieckim z Pragi. Poprawa w tym względzie nastąpiła dopiero w 1 poł. XVII w. W ugruntowaniu wiary katolickiej cystersom pomogli jezuici poznańscy.
W roku 1580 Bledzew, podobnie jak inne opactwa na ziemiach polskich, był wizytowany przez Edmunda ? Cruce. Ze sporządzonych przez niego notatek wynika, że klasztor bledzewski był jeszcze w trakcie organizacji, że stał tam tylko kościół i prawdopodobnie jakieś bliżej nieokreślone, prowizoryczne zabudowania. W opactwie było wówczas pięciu zakonników -w tym trzech księży i dwóch zakonników z innych klasztorów. Zapisano też, że niektórzy z miejscowych mnichów przeszli do innych opactw.
W porównaniu z innymi opactwami na ziemiach polskich Bledzew zaliczał się do jednego z trzech najmniejszych klasztorów Prowincji Polskiej Cystersów. W roku 1592 klasztor i kościół uległy spaleniu. Odbudowywano je stopniowo do pocz. XVII w.
W okresie rządów opata Jana Dłuskiego (1607-1618) 12 maja 1617 r. nastąpiło rozdzielenie dóbr na rzecz zakonników i opata.
Za rządów opata Kazimierza Jana Opalińskiego, w wyniku porozumienia z konwentem bledzewskim, przy kościele parafialnym w Rokitnie osadzonych zostało siedmiu, a potem dziewięciu kapłanów, nad którymi pieczę sprawował wyższy przełożony - superior. W wyniku tego probostwo rokitnickie zamienione zostało w prepozyturę klasztoru bledzewskiego z oddzielnym konwentem. Na jej utrzymanie opat Opaliński nadał grunty w Chełmsku i Rokitnie, jednego włościanina z Chełmska z prawem sprzedaży piwa i wina na korzyść zgromadzenia rokitnickiego, a także meszne z czterech wsi.
Duże straty w dobrach klasztornych zostały spowodowane w okresie wojny trzydziestoletniej. W latach 1626-1629 okolice Bledzewa zostały spustoszone przez oddziały mansfeldzkie, wyparte przez Wallensteina z Dolnego Śląska. Złupiły one wówczas kilka wsi klasztornych. Podobnie ciężkie czasy cystersi bledzewscy przeżyli w czasie potopu szwedzkiego. W roku 1655 większość poddanych z dóbr klasztornych uciekła do sąsiedniej Brandenburgii, tak że wiosną 1656 r. wiele areałów ziemi nie zostało obsianych.
W roku 1655 opaci bledzewscy uzyskali zwolnienie od stacji wojskowych i wszelkich ciężarów wojennych od dowódcy wojsk szwedzkich Witenberga, a następnie, w 1658 r., od marszałka szwedzkiego Monteliego. Nie uchroniło to jednak dóbr klasztornych przed grabieżami, rozbojami i spustoszeniem. W roku 1656 zapanowała w dobrach bledzewskich zaraza. W wyniku której zmarło dziewięciu cystersów. Pewna poprawa sytuacji ekonomicznej opactwa nastąpiła dopiero w drugiej połowie XVIIIw. W trakcie wojny północnej w czasie której cystersi gościli króla Szwecji Karola XII, cara Rosji Piotra Wielkiego i króla Augusta II Mocnego dobra klasztoru zostały wielokrotnie splądrowane i ograbione, a majątki i dochody opata i konwentu znacznie uszczuplone. Obok wojny i zarazy inną plagą, która nawiedziła dobra bledzewskie, była szarańcza; pojawiła się tu w 1723 r., a następnie w latach 1748-1763.
Podobnie ciężki okres klasztor przeżywał w okresie wojny siedmioletniej (1756-1763). Choć Rzeczypospolita nie brała w tej wojnie bezpośredniego udziału, to w wyniku przemarszu obcych wojsk dobra klasztorne były wielokrotnie grabione. Jesienią 1761 r. wojska rosyjskie zarządziły m.in. w dobrach klasztornych rekwizycję żywności i furażu dla koni. Brandenburczycy stosując egzekucję ściągnęli od klasztoru sumę 28 492 talarów.
Wybrany w 1762 r. na opata bledzewskiego opat klasztoru wistyckiego ks. Franciszek Rogaliński (1762-1777) od 1761 r. brał udział w procesie beatyfikacyjnym Mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem.
Na mocy konkordatu wschowskiego w klasztorze bledzewskim w 1778 r. wprowadzono komendę. W tym celu 7 stycznia 1778 r. przybyła do Starego Dworku specjalna komisja miała wycenić majątek klasztorny i zgodnie z punktem trzecim konkordatu dokonać jego podziału: dla opata komendatoryjnego i konwentu.
Po zajęciu Wielkopolski przez Prusaków opat Onufry Wierzbiński (1778-1803) w maju 1793 r. wystosował do króla pruskiego prośbę o opiekę nad klasztorem, włościanami oraz o przywrócenie dochodów, które w czasach Rzeczypospolitej przekazywane były opatom komendatoryjnym, oprócz tego 9 października 1793 r. wraz z mieszkańcami ziemi międzyrzeckiej złożył przysięgę poddańczą królowi pruskiemu Fryderykowi Wilhelmowi III. Prośba ta nie znalazła posłuchania. Dobra należące dotychczas do klasztoru pozostawiono w rękach zakonników, ale zgodnie z polityką władz pruskich nakazano połowę dochodów z nich płynących wpłacać do kasy królewskiej.
Po trzecim rozbiorze Polski sytuacja opactwa pogorszyła się jeszcze bardziej. W wyniku deklaracji króla pruskiego o konfiskacie dóbr należących do duchowieństwa ogłoszonej 28 lipca 1796 r. z posiadłości klasztornych utworzono dwie domeny królewskie: w Starym Dworku i w Rokitnie. Cystersi bledzewscy, podobnie jak całe duchowieństwo, za skonfiskowane dobra otrzymali tzw. kompetencję, tj. połowę dochodów, jakie dobra te przynosiły po potrąceniu podatków. Konfiskata majątku pozbawiła klasztor funduszy na dokończenie budowy kościoła, którą ukończono, dopiero w 1802 r.
W latach 1807-1815 klasztor bledzewski znalazł się w obrębie Księstwa Warszawskiego. W okresie od 24 marca do 12 lipca 1814 r. w trzech częściach klasztoru urządzono lazaret wojskowy dla żołnierzy rosyjskich, zakonników natomiast przeniesiono do Rokitna.
Po roku 1815 Bledzew został wcielony ponownie do Prus, do Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Niemożność przyjmowania do klasztoru nowicjuszy spowodowała powolny upadek klasztoru. Ostatnim zarządcą bledzewskim był profes i przeor pelpliński, komisarz i wizytator generalny w prowincji pruskiej ks. Mateusz Prądzyński (1821-1829), który zmarł w 1829 r. Po nim klasztorem zarządzał profes bledzewski, przeor ks. Piotr Widawski.
W roku 1820 Ministerstwo Spraw Duchownych odebrało klasztorowi prawo patronatu nad kościołem w Rokitnie. Kasata klasztoru bledzewskiego na mocy rozporządenia Ministerstwa Spraw Duchownych nastąpiła 4 lipca 1835 r. Klasztor zamknięto 31 grudnia tegoż roku, a zakonników oddelegowano do różnych parafii w diecezji poznańskiej, gdzie pełnili obowiązki plebanów i wikariuszy. Całe zabudowania klasztorne zostały przejęte przez władze pruskie.
Klasztor zamierzano adaptować na seminarium nauczycielskie, z projektu tego zrezygnowano, realizując go w Paradyżu. Oprócz tego zamierzano tu utworzyć sąd, rezydencję letnią dla biskupów poznańskich lub fabrykę. Kościół klasztorny miał być przekazany parafii katolickiej, w zamian za odstąpienie fary bledzewskiej ewangelikom.
Propozycje te nie znalazły jednak uznania u władz duchownych i świeckich. W związku z tym kościół i klasztor w Bledzewie, obwieszczeniem rejencji z 11 grudnia 1842 r., został przeznaczony do publicznej sprzedaży, z warunkiem rozebrania budynków. Licytacja odbyła się 21 lutego 1843 r. Następnie wszystko wraz z ogrodami i placem klasztornym sprzedano. Zakupu tego dokonali trzej mieszczanie bledzewscy. W lipcu 1843 r. tzw. stary przeorat był już całkowicie rozebrany. Wyposażenie kościoła po kasacie przekazano m.in. do kościoła farnego w Bledzewie i Rokitnie. Rozproszeniu uległ również duży księgozbiór biblioteki klasztornej. Jeszcze przed kasatą, przewidując prawdopodobnie losy opactwa, zbiory biblioteki zostały rozparcelowane do kilku punktów. Część z nich już w 1811 r. została przewieziona do Warszawy (251 dzieł, w tym wielotomowe). W roku 1820 Tytus Działyński wziął sześć pozycji do Kórnika (obecnie w Kórniku znajduje się ponad dwadzieścia pozycji). Natomiast w 1829 r., na prośbę Edwarda Raczyńskiego, Józef Łukaszewicz wybrał 248 dzieł, które trafiły do Biblioteki Publicznej w Poznaniu. Pozostała część księgozbioru w 1836 r. trafiła do Biblioteki Królewskiej w Berlinie (348 dzieł -w 568 tomach). Resztę książek w 1843 r. przewieziono do Międzyrzecza.
Obecnie miejsce dawnego klasztoru i kościoła jest zabudowane posesjami prywatnymi. Tylko w przydomowych ogrodach i na drodze widoczne są ślady gruzu ceglanego pochodzącego z dawnych budowli. Dawne jezioro młyńskie na północ od klasztoru uległo eutrofizacji; znajduje się tam łąka. Jedynym naziemnym elementem, który po różnych przebudowach zachował się do naszych czasów jest fragment parterowej części północno-zachodniego skrzydła klasztoru (posesja: Plac Klasztorny 1), oraz budynek młyna wodnego przy północnym skraju dawnego Jeziora Młyńskiego, na północ od dawnego klasztoru, ze śladami po dawnych urządzeniach młyńskich i "młynówce" (rzeka Jordanka).
Od roku 1996, po szczegółowej kwerendzie archiwalnej i penetracji terenowej, rozpoczęto badania archeologiczno-architektoniczne. Już wstępne rozpoznanie archeologiczne potwierdziło wynikającą z analiz historycznych lokalizację i przybliżone rozplanowanie obiektów.

↑ W górę

Pocysterskiej obiekty w Zemsku i Bledzewie nie dotrwały do naszych czasów.
W wyniku zarządzenia Rejencji (III) 11 grudnia 1842 roku kościół i klasztor bledzewski zostały wystawione na sprzedaż. W wyniku licytacji przeprowadzonej 21 lutego 1843 r. obiekty zostały sprzedane, a następnie rozebrane. Obecnie w miejscu usytuowania klasztoru znajdują się zabudowania mieszkalne, gospodarcze, ogrody, pola uprawne i łąki.
Liczne pamiątki po cystersach bledzewskich można jednak odnaleźć w kościele parafialnym p.w. św. Katarzyny i w kościele i muzeum sanktuarium Matki Boskiej w Rokitnie.
W Kościele Parafialny p.w. św. Katarzyny oprócz rzeźb i obrazów, znajdują się obecnie m.in.:

* barokowa monstrancja z pozłacanego srebra z końca XVII w.
* srebrny wysadzany kamieniami relikwiarz (pacyfikał) z 1716 roku, fundowany przez Józefa Bernarda Gurowskiego
* pacyfikał z wygrawerowanymi postaciami św. Barbary, św. Katarzyny i św. Józefa
* drewniane, złocone na pulmencie świeczniki paschalne z przełomu XVII/XVIII w
* srebrny złocony krzyż procesyjny z XVIII w.
* srebrna grawerowana łódka na kadzidło z 2 ćw. XVII w.
* ampułki srebrne grawerowane mszalne z tacą z pocz. XVIII w - na ampułkach i tacy wtopione monety z 1588, 1607, 1690, 1696 r.
* drewniane ławy lokatorskie z XVII w. przeniesione w 1835 r.
* drewniany, polichromowany, złocony i srebrzony ołtarz boczny z predelą z końca XVII w i drewnianym dużym krucyfiksem, który pochodzi z ołtarza klasztornego pw. Świętego Krzyża oraz barokowe rzeźby i obrazy umieszczone dziś w neogotyckim ołtarzu głównym m.in. barkowa rzeźba św. Wojciecha

Pierwotne zabudowania gospodarcze cystersów bledzewskich nie zachowały się. Na miejscu dawnego młyna słodowego ok. poł XIX w. wzniesiono nowy młyn i mieszkanie młynarza, a zabudowania gospodarcze w obrębie winnicy uległy zniszczeniu - na ich miejscu rośnie las sosnowy.

Obiektami, które należały do zakonników cysterskich i zachowały się do naszych czasów są m.in.: rezydencja letnia opatów bledzewskich w Starym Dworku, kościół w Rokitnie z bogatym wyposażeniem wnętrza i obrazem Matki Boskiej Cierpliwie Słuchającej.

Warto zobaczyć jedyny zachowany do naszych czasów obiekt pocysterski województwa lubuskiego - Gościkowo-Paradyż

↑ W górę

↑ W górę