Fundacja klasztoru cysterskiego w Obrze nastąpiła w latach 1231-1237/1238. Jego fundatorem był Sędziwój, kantor gnieźnieński z rodu Jemeńczyków, który w 1231 r. na ten cel przekazał część swoich dóbr. Darowiznę tę potwierdził książę Władysław najprawdopodobniej Odonic oraz książę Władysław, syn Mieszka.
Wraz z potwierdzeniem fundacji Sędziwoja podjęto też decyzję, że nową placówkę obsadzą zakonnicy klasztoru z Łekna.
W 1237 r. na polecenie kapituły generalnej cystersów podjęto wizytację miejsca, gdzie miano go pobudować. Zadanie to zlecono opatom klasztorów z Kołbacza i Eldeny. Wizytacja odbyła się między październikiem 1237, a wrześniem 1238 r. Jej wyniki przedstawiono kapitule najprawdopodobniej na kolejnym posiedzeniu, we wrześniu 1238 r., gdzie m.in. zaakceptowano zobowiązania Sędziwoja z 1231 r. i wydano zgodę na lokację nowej placówki. W 1238 r., na uroczystym zjeździe, Sędziwój dokonał potwierdzenia dla uczynionej przez siebie fundacji z 1231 r. Na podstawie tego dokumentu pośrednio można też wnioskować, że były już wówczas w Obrze wystawione podstawowe obiekty sakralne i klasztorne.
Rok 1238 stanowi najprawdopodobniej końcowy etap fundacji tego klasztoru. W tym czasie opactwo było już przypuszczalnie obsadzone zakonnikami, natomiast za datę pojawienia się cystersów w Obrze przyjmuje rok 1240.
Uposażenie pierwotne klasztoru stanowiły wsie przekazane przez Sędziwoja. Były one zlokalizowane niedaleko Obry. Kolejne nadania ziemskie na rzecz tego opactwa pojawiły się dopiero w 1245 r. Od tego czasu rozpoczął się powolny rozrost jego dóbr ziemskich. Od 1 poł. XIII w. do końca XIV w. klasztor wszedł w posiadanie dóbr (ziemi, młynów) skupionych w ok. trzydziestu trzech wsiach. Przejściowo lub stale cystersi z Obry byli w posiadaniu przynajmniej ośmiu jezior. Mieli też prawo połowu ryb na rzece Obrze i Dojcy. Czerpali również dochody z karczmy w Głogowie. Posiadali także liczne immunitety ekonomiczne, sądowe i regalia, które przynosiły im określone dochody. Gospodarka w dobrach tego klasztoru opierała się przede wszystkim na rolnictwie i hodowli. Ważną pozycję zajmowało młynarstwo, pomniejszą pasiecznictwo i bartnictwo.
Podobnie jak w innych klasztorach linii altenberskiej i w Obrze w 2 poł. XIII w. wprowadzono (związany z Kolonią) kult św. Urszuli i jej towarzyszek oraz kult św. Gereona, którego "stare" relikwie w 1596 r. znajdowały się obok relikwii Pięciu Braci Męczenników w ołtarzu kościoła św. Elżbiety.
Do klasztoru w Obrze przyjmowano kandydatów do życia w zakonie wyłącznie pochodzenia niemieckiego, szczególnie z Kolonii. Problem "obsady niemieckiej w Obrze", podobnie jak w Łeknie i Lądzie, trwał do 2 poł. XVI w., kiedy pod wzrastającym naciskiem Polaków został rozstrzygnięty na niekorzyść "kolończyków".W wyniku tego zakonnicy pochodzenia niemieckiego na znak protestu manifestacyjnie opuścili swe macierzyste opactwa i udali się do Henrykowa, nadal starając się o cofnięcie decyzji. Ostatecznie sprawa została przesądzona. Rozpoczął się wówczas tzw. proces polonizacji, związany z obsadzaniem poszczególnych klasztorów Polakami. Pierwszym opatem pochodzenia polskiego w tym klasztorze był Jan Bylędzki powołany na ten urząd w 1551 r.
W początkowym okresie jego rządów, sytuacja w klasztorze oberskim była bardzo ciężka. Jak wynika z wizytacji przeprowadzonej przez Edmunda ? Cruce w 1580 r. klasztor był "doprowadzony do ruiny". Zniszczone było dormitorium, kościół i pozostałe budynki, z wyjątkiem chóru kościoła.
We wskazaniach powizytacyjnych zalecono przyjęcie nowicjuszy, gdyż stan liczebny konwentu był znikomy. W czasie pierwszego pobytu w Obrze stwierdził on w klasztorze tylko czterech, a w czasie drugiej wizyty tylko dwóch zakonników.
W klasztorze nie odprawiano prawie nabożeństw, a opata podejrzewano o herezje. W porównaniu z innymi klasztorami była to i tak najniższa obsada (poza klasztorem szczyrzyckim) Ze względu jednak na niewykonanie tych zaleceń i prowadzenie przez opata Bylędzkiego życia niezgodnego z zasadami zakonnymi, m.in. zaniedbanie kościoła i klasztoru, nieodprawianie mszy, bunt przeciwko wizytatorowi oraz przetrzymywanie w klasztorze konkubiny i ośmiu bękartów, Edmund ? Cruce nałożył na niego ekskomunikę.
Jan Bylędzki po początkowym buncie, zgodnie z wcześniejszymi zaleceniami, przystąpił jednak do budowy nowego kościoła, przez co, jak mówi tradycja zakonna, bardzo chlubnie zapisał się w ówczesnych dziejach tego opactwa.
Podziału majątku klasztornego między opata i konwent dokonano 17 września 1620 r. za opata (profesa klasztoru wągrowieckiego) Andrzeja Chlewskiego (1616-1633).
W czasie najazdu szwedzkiego klasztor oberski przeżywał bardzo ciężki okres. W 1655 r. wojska szwedzkie zrabowały klasztor. Zginął wówczas profes tego klasztoru ks. Stanisław Klimunta. Złupione też zostały wsie klasztorne. W 1656 r. dużych spustoszeń w dobrach klasztornych dokonała panująca wówczas zaraza. Większość wsi klasztornych była w 1664 r. wyludniona.
Kolejne spustoszenia w dobrach klasztornych zostały dokonane w czasie wojny północnej. W 1705 r. pod Zbąszyniem założono obóz wojskowy. W czasie stacjonowania tam żołnierzy doszczętnie zostało zniszczonych kilka wsi. Z dóbr opackich i klasztornych rozkradziono inwentarz żywy, zniszczono uprawy. Oprócz tego klasztor był obciążony kontrybucją ze wsi klasztornych. Dodatkowych spustoszeń dokonało morowe powietrze, w wyniku którego w dobrach klasztornych i samym klasztorze zmarło ponad trzysta osób.
Komenda w klasztorze oberskim była wprowadzona po śmierci opata Stanisława Miaskowskiego (1661-1690). Za zezwoleniem papieskim opatem komendatoryjnym w Obrze został Mikołaj Popławski (1690-1711), wcześniejszy biskup inflancki, a potem biskup lwowski, który przez tradycję klasztorną został uznany za szczególnego dobrodzieja i fundatora klasztoru. Ze względu na to, że nie przebywał on na stałe w klasztorze, a czasy wymagały bezpośredniej opieki, na prośbę zakonników, m.in. dla podtrzymania duchowości, zezwolił on na wybór opata klasztornego. Został nim w 1706 r. ks. Niward Górski (1706-1717), profes i przeor klasztoru lądzkiego. Pełne wprowadzenie komendy w klasztorze oberskim, opierającej się na postanowieniach konkordatu wschowskiego, nastąpiło w 1781 r.
W 1783 r., za wcześniejszym zezwoleniem opata Gurowskiego, zakonnicy zwrócili się do papieża Piusa VI, aby po śmierci opata Gurowskiego w klasztorze był wybierany przeor, a nie opat. Papież w swym breve z 31 sierpnia 1784 r. przychylił się do prośby zakonników, z tym jednak zastrzeżeniem, że nowo obrany przeor miał być zatwierdzony przez komisarza generalnego i wizytatora klasztorów cysterskich w Polsce. Na mocy tego zezwolenia pierwszym przeorem w 1790 r. obrany został ks. Urban Machulski (1790-1793, zm. 1807), który urząd ten sprawował w Obrze już od 1777 r.
Za rządów przeora ks. Anzelma Wierzbińskiego (1829 - zm. 1836). nastąpiła kasata klasztoru, której dokonano 31 grudnia 1835 r., przy stanie liczebnym czterech zakonników, z których jeden został później plebanem w Nowym Kramsku. W styczniu 1836 r. klasztor oficjalnie odebrano zakonnikom. Dokonała tego komisja składająca się z landrata Bittera i właścicieli ziemskich von Unruha i von Dziembowskiego.
Na mocy porozumienia władz pruskich i arcybiskupa gnieźnieńsko-poznańskiego Marcina Dumna 21 lutego 1836 r. kościół klasztorny został przemianowany na kościół parafialny. Pierwszym proboszczem był profes byłego klasztoru bledzewskiego ks. Franciszek Władysław Lewandowski. Zamieszkiwał on w dawnej rezydencji opackiej, zamienionej po kasacie na plebanię. Klasztor natomiast zamieniono wówczas na dom księży emerytów. Zamknięto go jedynie w 1852 r. z braku funduszy i epidemii cholery, oddając klasztor od 4 listopada 1852 r. jako locum "zimowe" dla jezuitów, którzy odprawiali misje w parafiach nawiedzonych zarazą.
Przebudowa klasztoru nastąpiła w 1920 r. Od roku 1926 obiekty pocysterskie w Obrze zostały przyjęte przez Zgromadzenie Misyjne Księży Oblatów. W styczniu 1940 r. księża oblaci zostali wywiezieni do obozów koncentracyjnych, a kościół został zamknięty. Powrócili oni do Obry wiosną 1945 r. i przebywają tam do dziś. W budynkach poklasztornych mieści się ich Wyższe Seminarium Duchowne. Znajduje się też tam Muzeum Misjonarzy Oblatów oraz skarbiec pocysterski. W latach 1981-1990 seminarium zostało rozbudowane. Podziemia kościoła udostępniono zwiedzającym.

↑ W górę

W 1945 r. księża Oblaci powrócili do Obry i przebywają tu do dziś. Są gospodarzami zabudowań pocysterskich, w których w 1946r. wznowili pracę duszpasterską i działalność Wyższego Seminarium Duchownego Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej.
Na północny wschód od klasztoru wzniesiono też nowe obiekty, m.in. bibliotekę, (która stała się wizytówką seminarium i liczy ponad 70.000 woluminów), oraz kaplicę.

KLASZTOR

Obecna późnobarokowa budowla powstała na miejscu starych drewnianych zabudowań. Zaczęto ją wznosić w 1618 r., po 1920 roku nadbudowana od wschodu. Pod klasztorem od strony zachodniej zachowała się pochodząca z początku XVII w. piwnica.
W zabudowaniach poklasztornych znajduje się Wyższe Seminarium Duchowne Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej. W skrzydle wschodnim znajduje się zakrystia z rokokowym wyposażeniem z ok. 1761 roku, pokryta polichromią z 1758r. Dawny kapitularz pełni funkcję Sali teatralnej, a refektarz Sali jadalnej. Pomieszczenia zachodniego skrzydła zostały dostosowane do potrzeb księży oblatów. Natomiast, w skrzydle południowym znajdują się pomieszczenia gospodarcze.
Kontakt:
Wyższe Seminarium Duchowne Misjonarzy Oblatów
ul. Szkolna 12
64-211 Obra
tel. (0-68) 384-12-97
e-mail:obra@oblaci.pl
www.obra.oblaci.pl

KOŚCIÓŁ POCYSTERSKI

Obecnie pocysterski kościół pełni funkcję kościoła parafialnego p.w. św. Jakuba Wyższego Apostoła. Jest to budowla późnobarokowa, zbudowana w latach 1722-57. Bogate rokokowe i wczesnoklasyczne wyposażenie wnętrza.
Sklepienie zdobione późnobarokową polichromią z lat 1753 - 54, pędzla poznańskiego malarza Stanisława Brzozowskiego. Przedstawia ona wydarzenia z dziejów zakonu cysterskiego, sceny z życia św. Bernarda oraz Matkę Boską, Boga Ojca, Chrystusa jako sędziego i Trójcę Świętą w otoczeniu cysterskich świętych.
Ołtarz główny wykonany został w 1775 r. W jego wnętrzu znajduje się obraz "Wniebowzięcie NMP" z 1756 r. pędzla Szymona Czechowicza z Poznania; Między kolumnami znajdują się rzeźby św. Benedykta z życia zakonnego w ręku i św. Bernarda z Clairvaux z księgą, krzyżem i narzędziami Męki Pańskiej; W zwieńczeniu ołtarza postać św. Jakuba - patrona kościoła. W bogato rzeźbionym rokokowym tabernakulum znajduje się nisza dla monstrancji, wyłożona haftowaną tkaniną z 1700r., ze srebrny rokokowym tronem.
Po obu stronach prezbiterium znajdują się rokokowe, białe stalle wykonane w 1755 r., pozłocone w 1762 r., z bogatym zwieńczeniem w postaci kartuszy, rzeźb aniołów i ornamentów oraz skrzydlatymi smokami na stopniach.
Sześć ołtarzy bocznych to ołtarze architektoniczne, stiukowe, polichromowane na szarobiały kolor i pozłacane o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej i z figurami świętych przy kolumnach i stiukowymi płaskorzeźbami w zwieńczeniach. Wykonał je Augustyn Schöps z Poznania w latach 1762/65:
* ołtarz pierwszy- późnogotycka rzeźba Ukrzyżowanego z ok. 1500 r. na srebrnym krzyżu z XVII/XVIII w;
* ołtarz drugi- Matki Boskiej Pocieszenia sprzed 1700 r. (przywieziony z Litwy przez opata oberskiego Mikołaja Popławskiego, kopia obrazu Madonny Zbrasławskiej z ok. 1360 r. z Pragi czeskiej)
* ołtarz trzeci - obraz "Męczeństwo św. Jana Nepomucena" z ok. 1766 r., pędzla Józefa Feliksa Seyfrieda
* ołtarz czwarty - obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem na półksiężycu, z 1 poł. XVII w., pokryty materią i sukienką srebrną z XVII w.
* ołtarz piąty - obraz św. Eugeniusza de Mazenoda (ufundowany w 1995 r. przez oblatów na pamiątkę jego kanonizacji)
* ołtarz szósty - obraz "Męczeństwo św. Urszuli" z ok. 1766 r., pędzla J.F. Seyfrieda
Wyposażenie wnętrza dopełnia rokokowa ambona z 1759 r. o wielobocznym korpusie ujętym od dołu w formie kielicha, późnoklasycystyczne epitafium jezuity o. Karola Bołoza - Antoniewicza (� 1852), kaznodziei i poety, autora m.in. pieśni maryjnych i wielkopostnych, zmarłego w Obrze w czasie epidemii cholery, dwa konfesjonały i chrzcielnica (z figurą z XIX/XX w.) z 2 poł. XVIII w utrzymane również w stylu rokokowym oraz rokokowy prospekt organowy;
Pod kościołem znajdują się udostępnione do zwiedzania podziemia kryjące trumny z prochami cystersów i świeckich dobrodziejów tutejszego klasztoru.
Kontakt:
Parafia p.w. św. Jakuba Wyższego Apostoła
ul. Szkolna 12
64-211 Obra
tel. (0-68) 384 05 70
e-mail:obrapar@omi.org.pl

OBIEKTY POCYSTERSKIE

Kościół (kaplica) pw. Św. Walentego - Kościół filialny.
Pierwotnie był to obiekt murowany, który istniał od 1519r. Jednak z braku funduszy popadł w ruinę. Na jego miejscu, za opata Jakuba, wzniesiono kościół drewniany. Obecny pobudowano w 1719r. staraniem przeora Mateusza Wiechowskiego. W 1773 roku wnętrze pokryto polichromią. Generalną konserwację wnętrza wykonano w latach 1964-1966.
Ołtarz główny pochodzi z 1 poł. XVIII w. Zdobią go rzeźby św. Bernarda I Romualda oraz św. Jana Chrzciciela i Wawrzyńca i obraz na drewnie Wskrzeszenie Piotrowina. Dwa ołtarze boczne : św. Barbary i św. Rodziny. Wyposażenie dopełnia rokokowa ambona, konfesjonały oraz obrazy z XVIII w. i późnogotyckie rzeźby.
Kościół Parafialny pw. Św. Elżbiety
Mniej więcej od końca XIV w. (?) kościół ten był pod patronatem cystersów oberskich. Był to obiekt drewniany. Został odnowiony w 1596r. przez opata Bylędzkiego. Nowa polichromia wnętrza wykonana została ok.1785. przez "malarza Byszkowskiego z Poznania". Po kasacie klasztoru Kościół został poddany licytacji. W 1839 r. kościół został rozebrany, a z drzewa pozostałego po nim ogrodzono cmentarz.
W obrębie kompleksu klasztornego znajdują się:
Opatówka z ok. 1724 r., późnobarokowa murowana otynkowana; Obiekt został odnowiony i przebudowany w 1995 r. Dziś pełni funkcję hotelu dla zakonników.
Organistówka z I poł. XVIII w. późnobarokowa parterowa. Dziś obiekt niezamieszkały.
Murowane zabudowania gospodarcze z 2 ćw. XVIII w.
Budynek Biblioteki Wyższego Seminarium Duchowego - zbudowany w 1990 roku.
Nowe budynki seminarium - mieszkalno-dydaktyczno-żywieniowe: zbudowane od 1981 roku. Mieszczą się w nich : refektarz i kuchnia z zapleczem, skarbiec i muzeum misyjne, hol i sala audiowizualna, aula z zapleczem.
Warto również zobaczyć:
Pozostałe obiekty pocysterskie województwa wielkopolskiego: Ląd, Łekno - Wągrowiec, Ołobok, Owińska, Przemęt - Wieleń, jak również kościół pocysterski w miejscowości Kaszczor.
Ponadto w sąsiedztwie klasztoru znajduje się park krajobrazowy, w nim dwór z końca XIX w.; w Gościaszynie - pałac Kurnatowskich z 1904-1911 r., w Wolsztynie pałac, skansen i parowozownia, a we Wroniawach Pałac z 1820 roku.

↑ W górę

↑ W górę